253. Is Polen in gevaar?

De Poolse regering bedreigt een onafhankelijke rechtspraak. De meeste media besteden geen aandacht aan het feit dat deze rechts-katholieke regering slechts gekozen is door een kleine minderheid. De overgrote meerderheid van de Polen is voor de Europese Unie. Een kleine minderheid kiest voor een ramkoers met de EU waardoor de gelijkberechtiging van vrouwen, homoseksuelen en humanisten bedreigd wordt. Hoe is dit gevaar te verklaren?

Mijn eerste ervaringen met Poolse corruptie en vreemdelingen- en homohaat
Eind jaren zestig reisde ik voor het eerst per internationale trein naar Polen. De doorreis door de toenmalige DDR was al een sensatie op zich. Het meest opvallende vond ik dat de Oost-Duitse grenswachten vooral elkaar onder schot hielden om te voorkomen dat een collega naar het Westen zou vluchten. Ik was de Poolse grens net over toen een Poolse conducteur mij vertelde dat mijn treinkaartje niet geldig was. Gelukkig zat in mijn coupé een Oost-Duitse vrouw die mij vertelde dat ik hem een biljet van vijf West-Duitse mark moest betalen en toen waren alle problemen opgelost. Op de terugweg gebeurde iets soortgelijks. Ik had voor mijn moeder een aardigheidje gekocht maar volgens de Poolse douane trachtte ik een eeuwenoud cultureel erfgoed het land uit te smokkelen waar een gevangenisstraf op stond. Ook hier deed een biljet van vijf West-Duitse mark wonderen.

Ik was uitgenodigd door de Poolse Academie van Wetenschappen voor een conferentie in Poznan. Men had mij gevraagd of ik een operette wilde bezoeken. Hoewel alles in het Pools was, werden mij toch wel een paar dingen duidelijk. Mannen van adel werden heel verwijfd gespeeld, tot hysterische hilariteit van het publiek. Hoewel homoseksualiteit in Polen niet strafbaar was (en is), spatte de homohaat er van af. Na afloop maakte ik een wandeling door een parkje tegenover de opera. Het was gezellig druk met mannen die naar elkaar loerden. Maar plotseling stormde iedereen het park uit omdat er een politie-razzia was. Ik bleef er rustig zitten want ik had niets verkeerds gedaan, dacht ik. Een politieman ondervroeg mij in het Pools. Waarop ik de uitnodigingsbrief van de Poolse Academie van Wetenschappen liet zien. De dreigende sfeer sloeg onmiddellijk om. Ik werd aangeraden het parkje te verlaten want het was volgens hem een ontmoetingsplaats van "criminelen".

In informele gesprekken met mijn collega-sociologen probeerde ik te achterhalen waardoor het eeuwenoude Poolse antisemitisme historisch te verklaren was. Antisemitisme bestond volgens hen niet in Polen en bovendien was het de schuld van de Duitsers. Ook haat jegens vreemdelingen kwam volgens hen niet voor in Polen en dat kwam omdat er vrijwel geen vreemdelingen waren. Over homohaat ben ik maar niet begonnen want zij vonden het heel verdacht dat ik niet getrouwd was. Ik kon immers zat Poolse vrouwen krijgen volgens hen.

Een geschiedenis van vreemde overheersing
Polen is eeuwenlang overheerst en opgedeeld door Pruisen, Rusland en Oostenrijk. Vaak bevordert vreemde overheersing een cultuur waarin heersers heimelijk zoveel mogelijk worden tegengewerkt en waarin corruptie bijna als daad van verzet wordt goedgepraat.

Van 1918 tot 1939 was Polen onafhankelijk. De jonge staat was bepaald geen toonbeeld van democratie. In 1939 werd Polen opgedeeld door Hitler-Duitsland en Stalin-Rusland, in 1941 bezet door eerstgenoemde en in 1945 door laatstgenoemde. Ruim drie miljoen Poolse Joden werden tijdens de Duitse bezetting vermoord. Ruim negen miljoen Duitsers werden aan het einde van de oorlog verdreven om er plaats te maken voor Polen. Deze moesten verhuizen uit voorheen Poolse gebieden die toen door de Sovjet Unie werden opgeëist.

De averechtse gevolgen van communistische overheersing
Net zoals in de voormalige Sovjet Unie en het voormalig Joegoslavië lijdt Polen aan een vijandig nationalisme. Een voorbeeld van het tegendeel is het uiterst open en progressief democratische Friese nationalisme dat ik bespreek in mijn blog- en vlogberichten over Frieslands 'iepen mienskip'. De communistische regeringen in Oost-Europa trachtten het nationalisme te onderdrukken door van bovenaf internationale solidariteit op te leggen. Na de instorting van de communistische onderdrukking bleek hoe averechts dat heeft gewerkt.

In Polen was de katholieke kerk de belangrijkste opponent tegen die onderdrukking die daardoor als een bevrijder gezien werd door veel Polen. Hoe onterecht dat was, blijkt nu omdat de huidige rechts-katholieke regering de zelfbeschikking van o.a. andersdenkenden, vrouwen, homoseksuelen, humanisten en liberalen tracht te onderdrukken. Dat gaat erg in tegen de mensenrechten zoals die terecht beschermd worden door de Europese Unie.

De Poolse verkiezingen van 25 oktober 2015
De bron van veel Poolse ellende is de rechts-katholieke anti-democratische machtsgreep tijdens de Poolse parlementsverkiezingen van 25 oktober 2015. Die waren formeel wel democratisch als je democratie opvat als spelregels die een dictatuur van een minderheid mogelijk maken. De opkomst tijdens deze verkiezingen was slechts 51%. Door het Poolse kiesstelsel was het mogelijk dat een minderheid van 37,58% van de stemmers voor de Sejm (de Poolse Tweede Kamer) 235 van de 460 zetels kreeg. Voor de senaat was dat ook een minderheid, van 39,99% die 61 van de 100 zetels kreeg. Toen deed deze minderheid van de kiezers net alsof zij een meerderheid was en 'dus' de rechten van anderen kon aantasten.

De rechts-katholieke regering wil nu de onafhankelijkheid van rechters afschaffen omdat zij oude communisten zouden zijn. In de eerste plaats klopt dat niet want veel rechters zijn juist tegen de macht van de communistische partij. En in de tweede plaats maakt de rechts-katholieke partij zich nu schuldig aan dezelfde politieke machtsvorming: de pot verwijt de ketel dat die zwart ziet. De Europese Unie gaat nu naar het Europees Hof in Luxemburg en kan het stemrecht van Polen in de EU afnemen of korten op subsidies. Polen betaalt momenteel als lid van de EU per jaar € 3,5 miljard en ontvangt € 10,6 miljard.

Naschrift. Op 19 oktober 2018 heeft het Europees Hof bepaald dat Polen het ontslag van hoge rechters moet terugdraaien. Op 21 oktober 2018 heeft de rechts-katholieke partij bij de regionale verkiezingen slechts 32% van de stemmen gehaald: een achteruitgang van 6% vergeleken met de landelijke verkiezingen van 2015. Op 21 november 2018 werd bekend dat Polen onder druk van de EU afziet van de hervorming van het hooggerechtshof. Op 13 oktober 2019 vonden landelijke verkiezingen plaats die slecht uitpakten voor de rechts-katholieke partij. Op 12 juli 2020 wint Duda de presidentsverkiezingennipt met 51.03% en verliest Trzaskowski met 48.97% van de stemmen.

Naschrift. Zie verder in deze serie: Nederland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Duitsland, Oostenrijk, Hongarije, Italië, Griekenland, Zweden en Spanje.


Naschrift. Blog- en vlogberichten over Europese Unie
Eerder schreef en sprak ik over de Europese Unie in de berichten nummer 43, Europese Unie, voors en tegens, daarna blogbericht nummer 155, Onzin over de Europese Unie, gevolgd door blogbericht nummer 210, Misverstanden rond Europese Unie: twaalfde vlog, blogbericht nummer 228, Populismepreventie in Europese Unie en als meest recente blogbericht, nummer 252, Is de Europese Unie in gevaar? Veel media overschatten dat!

Naschrift. Mediakritiek
Het best bekeken in deze serie is nummer 226 over Terugblik op 2017: populismegolf gestopt (de grootste stijger in mijn blog). Dat wordt in populariteit gevolgd door de blognummers 80 over de World Press Photo 2014, het nummer 139 over Referendum? Schijnvertoning!, nummer 74 over Valse nichten, nummer 186 Populismegolf gestopt in Nederland, nummer 34 over Vijf misverstanden over democratie, nummer 144 over de vraag: Is homo-nieuws geen nieuws? (1), nr. 184 over CDA-aanval op zelfbeschikking (1), bericht nummer 4 over Levensgevaarlijke preutsheid en nummer 63 over Mediamissers.


Naschrift. Vlogberichten
Inmiddels zijn dertien vlogberichten verschenen:
1. Aanleiding memoires Rob Tielman, (het op twee na meest bekeken vlogbericht)
2. Boerkini's welkom op het naaktstrand, (het op een na meest bekeken vlogbericht)
3. Homo(zelf)haat,  
4. Tegen homoporno en voor homo-erotiek, (het meest bekeken vlogbericht)
5. Geweld en preutsheid in de VS,
6. Nederlandse en puriteinse tradities in de VS,
7. Frieslands 'iepen mienskip', (het meest bekeken Friese vlogbericht)
8. Friezen uitvinders poldermodel,
9. Atlas van Friesland,  
10. Homoseksualiteit en homocultuur, (het op drie na meest bekeken vlogbericht)
11. Internetdating homo's en beeldvorming,
12. Misverstanden rond Europese Unie en
13. Humanisme is niet het bestrijden van godsdienst.