zaterdag 1 november 2014

66. Pride

De nieuwe film Pride is heel geschikt voor iedereen die de homo/lesbische geschiedenis beter wil begrijpen. En voor wie wil weten hoe het komt dat een van de meest verachte minderheden ter wereld er in enkele tientallen jaren in geslaagd is om in steeds meer landen gelijkberechtiging tot stand te brengen. Wat kunnen we van deze film leren?

Samenvatting
Eerst een samenvatting van Pride geschreven voor het jongerenmagazine Expreszo door Tom Haines en geplaatst op 24 oktober 2014. "Het is halverwege de jaren ’80 en het Verenigd Koninkrijk staat op springen. In Londen vecht een bont gezelschap homo’s en lesbiennes voor hun rechten. Op het platteland wordt door stakende mijnwerkers gestreden. Dat die twee groepen toch hun krachten weten te bundelen lijkt bijna te mooi om waar te zijn. Dat de film Pride toch op waar gebeurde feiten is gebaseerd, maakt hem zo ontroerend.
Vanaf het moment dat de 20-jarige Joe uit de grip van zijn burgelijke ouders ontsnapt om mee te lopen in een Prideparade, word je meegevoerd in deze film. 
Zowel de LHBT-activisten en de mijnwerkers zijn stuk voor stuk hilarische personages. De botsing van twee compleet verschillende werelden zorgt voor hilarische momenten. Zo wil een bejaarde Welshe dame weten of het waar is wat ze over lesbiennes heeft gehoord. “Zijn ze écht allemaal vegetariër?”
Uit een gevoel iets te moeten doen, ontstaat de actiegroep ‘Lesbians and Gays Support the Miners’ (LGSM). In de mijnbouwdorpen van Wales zit alleen niet iedereen te wachten op de steun uit onverwachte hoek. Ze worden belachelijk gemaakt, bedreigd en uitgebreid op de hak genomen in de roddelpers. Toch laten zowel LGSM als de mijnwerkers zich niet uit het veld slaan. (...) Als je dit jaar maar één roze film gaat zien, zorg dan dat het Pride is. De film heeft een enorm hoog feelgood-factor en je zult de bioscoop verlaten met een, zoals de titel verraadt, gevoel van trots." 

Veel positieve reacties
Ook de meeste andere media schrijven positieve recensies. De drie dagbladen die ik lees, NRC, Trouw en Leeuwarder Courant, zijn zeer lovend. De landelijke homo/lesbische emancipatiebeweging COC schrijft op 24 oktober 2014 op zijn Facebookpagina: "FILMTIP: Pride - de film vertelt het waargebeurde verhaal van LHBT-activisten die in het Engeland van de jaren tachtig samen met mijnwerkers optrekken tegen de regering van Margaret Thatcher. Een ontroerende en onvervalste 'feel good movie.' Met zijn prikkelende enthousiasme voor activisme is de film een bron van inspiratie voor al die mensen die zich vandaag de dag onvermoeibaar inzetten voor LHBT-emancipatie. Pride draait in bioscopen in heel Nederland."

Zelforganisatie
Wat de film goed laat zien, is het belang van zelforganisatie. Nederland had vergeleken met Engeland een groot voordeel. Van 1911 tot de Duitse bezetting mei 1940 was het Nederlandsch Wetenschappelijk Humanitair Komitee een van de oudste homo/lesbische organisaties ter wereld. Na de Duitse bezetting werd vanaf december 1946 de strijd voor gelijkberechtiging voortgezet door het nog altijd actieve COC. In Engeland ontbreekt een dergelijke traditie van zelforganisatie, mede omdat seks tussen mannen daar tot 1967 strafbaar was. Net zoals in grotere steden in de Verenigde Staten speelt in Londen de homo/lesbische boekhandel een belangrijke rol in de beginfase van zelforganisatie. Het is dan ook terecht dat de boekhandel Gay's the Word een centrale rol speelt in de film. De vergelijkbare Nederlandse boekhandel Vrolijk (waarvan ik van 1983 tot 2001 voorzitter was) speelde door het bestaan van het COC een meer bescheiden rol. Vrolijk was wel belangrijk bij de groei van homostudies.

Bondgenoten
De homo/lesbische minderheden over de hele wereld kunnen niet zonder bondgenoten. In Engeland was homoseksualiteit tussen vrouwen niet strafbaar. In Nederland discrimineerde artikel 248-bis zowel homo's als lesbo's. Daardoor had de Nederlandse homo/lesbische beweging in grote delen van de vrouwenbeweging wel een bondgenoot en die in Engeland veel minder. Het was strategisch een goede zet om bondgenoten te zoeken onder andere slachtoffers van het Thatcher-bewind. De film laat heel goed zien hoe veel vooroordelen verdwijnen als sneeuw voor de zon als men elkaar door het gedeelde leed beter leert kennen. Onbekend maakt onbemind. 

Sleutelfiguren
Dankzij de Nederlandse verzuiling kon het homo/lesbische 'zuiltje' bij de grotere zuilen mensen vinden die bereid waren om met de homo/lesbische minderheid samen te werken. Dit is een belangrijke verklaring voor het succes van de Nederlandse homo/lesbische beweging. Zie voor een onderbouwing mijn proefschrift Homoseksualiteit in Nederland; studie van een emancipatiebeweging (Amsterdam 1982). De film laat zien dat men toch in Engeland sleutelfiguren weet te mobiliseren. Vooral het geschiedenis makende optreden van de Britse popgroep Bronski Beat was belangrijk om zowel geld op te halen als het taboe op homoseksualiteit in de media te doorbreken.

Media
De meeste Britse media waren zeer homovijandig. De film laat daar stuitende voorbeelden van zien. De hetze tegen homoseksualiteit werkte uiteindelijk averechts omdat de homo's en lesbo's als men ze leerde kennen veel aardiger waren dan de vreselijke monsters uit de beeldvorming. De film breekt heersende vooroordelen op een komische wijze af. Het zou de moeite waard zijn om deze film op grote schaal in homovijandige landen als Rusland te laten zien.

Films
Dat brengt mij op mijn laatste punt. Er zijn maar weinig films die de homo/lesbische geschiedenis goed weergeven. Zelf vind ik de film over de eerste openlijk homoseksuele Amerikaanse politicus Milk zeer indrukwekkend. Maar de moord op hem is geen positief einde. Een vergelijkbaar slecht einde treft de Iers/Britse schrijver Oscar Wilde, in de gelijknamige film voortreffelijk gespeeld door Stephen Fry. Wel positief eindigen de films Maurice (naar een roman van de Britse schrijver E.M.Forster) en de eveneens Britse film My Beautiful Laundrette.

Het bijzondere aan de film Pride is dat ontwikkelingen uit de homo/lesbische geschiedenis (zoals in de twee eerstgenoemde films) gekoppeld worden aan de in Pride waar gebeurde goede afloop (zoals vergelijkbaar in de twee laatstgenoemde films). Dankzij de solidariteit met de mijnwerkers ontstaat er wederkerige solidariteit vanuit de Labour Party die er uiteindelijk toe bijdraagt dat homo/lesbische gelijkberechtiging in Engeland, Wales en Schotland tot stand komt. Eind goed, al goed!


Mijn memoires "Humanisme als zelfbeschikking, levensherinneringen van een homohumanist" zijn november 2016 uitgegeven bij de Papieren Tijger Breda.


Een Amsterdamse lezer schrijft: "Wat een FANTASTISCH mooie film. Mooi gemaakt, een prachtig ontroerend verhaal dat over mensen gaat in al hun facetten. Ik was zeer geraakt! Ik krijg zo'n heimwee naar tijden waarin mensen nog sociaal waren. Ik heb zo'n hekel aan dit tijdperk van marktwerking en durfkapitaal. Ook leuk om al die jaren tachtig muziek terug te horen, daar heb ik zo vaak nachten lang op gedanst! :-)
Wat ik bijzonder goed aan die film vind, is dat het zo prachtig laat zien dat homorechten mensenrechten zijn. Het is allemaal met elkaar verweven. Mensen die homofoob zijn, hebben in feite een diep conflict met zichzelf, net zoals racisten . De Amerikaanse auteur Toni Robinson zegt daar hele interessante dingen over: ze noemt racisme een zeer ernstige ziekelijke neurose."