zaterdag 26 oktober 2013

17. Disadvantaged by English

Veel mensen denken dat het een voordeel is om in een wereldtaal op te groeien. Toch kan dat ook nadelen hebben. Wereldtaalsprekers voelen vaak de noodzaak niet om andere talen te leren. En eentaligheid is een nadeel vergeleken met veeltaligheid. In een groot aantal landen bestaat de slechte gewoonte om in films en op televisie de oorspronkelijke taal te vervangen door de ingesproken eigen taal. Dat is zeer te betreuren omdat daardoor de mogelijkheid vervalt om dankzij de ondertiteling andere talen te leren verstaan of spreken en om vertalingen op juistheid na te gaan.

Eentaligheid gaat vaak samen met blindheid voor culturele verscheidenheid. Ik herinner mij een homo/lesbische conferentie in Mexico waar ook Spaansonkundige Amerikanen aanwezig waren die de Mexicanen van racisme beschuldigden omdat zij het Spaanse woord negro (zwart) gebruikten dat de Amerikanen als het scheldwoord nigger verstonden. Uit eigen ervaring weet ik dat ongevoeligheid voor taalverschillen in Rusland kan leiden tot het misverstand dat communisme (коммунизм) hetzelfde zou betekenen als het vrijwel gelijk uitgesproken humanisme (гуманизм). En veel Engelstaligen denken dat Sinterklaas en Santa Claus eenzelfde persoon zouden zijn!

Dat eentaligheid met bijbehorende culturele bijziendheid tot vooroordelen kan leiden, heb ik zelf meegemaakt tijdens een rechtstreeks uitgezonden televisiedebat in de VS over het Nederlandse aids-beleid. Ik werd toen door een Afro-American politicus voor een racist uitgescholden vanwege onze needle exchange policy: het beleid om schone naalden te verstrekken aan spuitende gebruikers van drugs. Dat beleid is heel doelmatig gebleken om verspreiding van hiv te voorkomen. In veel landen heeft het verbod daarop tot een dramatische verspreiding van aids geleid. Zijn (op de toestand in de VS gebaseerde) veronderstelling was dat het vooral zwarten zouden zijn die in Nederland drugs spoten, hetgeen niet het geval is, en dat het inwisselen van besmette voor schone naalden het drugsgebruik zou bevorderen, hetgeen evenmin klopt. Zijn idee was dat het verbieden van iets de beste manier zou zijn om het tegen te gaan: een misverstand dat ik veel in de VS ben tegengekomen en niet alleen daar. Eenzelfde misverstand over vermeende preventieve werking bestaat rond de volstrekt ondoelmatige doodstraf.

Talen zijn geen communicerende vaten: meer kennis van één taal leidt niet tot minder kennis van een andere. Integendeel: hoe meer talen men leert hoe makkelijker men andere talen kan leren. En met die nieuwe talen leert men andere culturen kennen. Waardoor het zicht op de eigen cultuur verdiept wordt. Alles bijeen heb ik een jaar van mijn leven in de VS doorgebracht. Daardoor heb ik Nederland beter leren begrijpen. En heb ik ervaren hoe slecht het is om in een land te leven waar mede door hun eentaligheid de meeste mensen niet in staat zijn om verder te kijken dan hun neus lang is. Zo herinner ik mij dat tijdens mijn bezoek aan de Franstalige Canadese stad Montreal dronken jongeren uit de VS de Franstaligen voor domkoppen uitscholden omdat zij geen Engels spraken terwijl daardoor vooral duidelijk werd dat zijzelf domkoppen waren omdat zij niet met een anderstalige omgeving konden omgaan.

Wie de wereldopenheid en het welzijn in Canada vergelijkt met de bekrompenheid, het geweld en de sociaal-culturele armoede in grote delen van de VS, kan zich afvragen of de tweetaligheid van Canada aan een groter welzijn heeft bijgedragen. Wat zou er gebeurd zijn als een Nederlandstalig Nieuw Nederland deel zou hebben uitgemaakt van een tweetalige VS? Bijvoorbeeld zoals het Friestalige Friesland met zijn meer Scandinavisch gerichte cultuur een verrijking voor Nederland was en is?

In de Gouden Eeuw was Nederland een van de machtigste landen ter wereld. In de strijd om die positie over te nemen, werd in Engeland getracht de beeldvorming over Nederland en het Nederlands zo negatief mogelijk te beïnvloeden. Bekend is de gangbare opvatting onder Engelstaligen dat het Nederlands de lelijkste taal ter wereld zou zijn door de g-klank. De meeste Engelstaligen weten niet dat diezelfde klank in heel veel talen voorkomt, van onder andere Arabisch, Duits, Hebreeuws, Perzisch, Pools, Russisch tot Spaans. Helaas weten veel Nederlanders weer niet dat die g-klanken in het Engels vaak als Kh worden geschreven waardoor in Nederland verkeerde, g-loze vertalingen of uitspraken ontstaan rond namen als Ibn Khaldoen, Khadaffi, Khamenei, Khartoem, Khatami, Khomeini en Khrushchev.

De vroeger zo geprezen veeltaligheid in Nederland loopt helaas terug door een toenemende eenzijdige oriëntatie op het Engels als enige vreemde taal waardoor je nu in Nederlandse kranten uit het Engels vertaalde teksten kunt lezen waarin de Danube (de Donau ofwel Duna) door Hongarije zou stromen en de Vistula (de Weichsel ofwel Wisla) door Polen.

Als ik Engels als moedertaal zou hebben dan zou ik mij schamen om het discriminerend taalgebruik rond het op zichzelf al onjuiste woord Dutch dat eigenlijk Netherlandic zou moeten zijn: double Dutch (onzin), Dutch bargain (oneerlijke handel), Dutch build (dik), Dutch comfort (schale troost), Dutch concert (tumult), Dutch courage (dronkenmansmoed), Dutch defense (overgave), Dutch gold (namaakgoud), Dutch kiss (opgedrongen kus), Dutch luck (onverdiend geluk), Dutchman's headache (dronkenschap), Dutchman's land (vermeend land aan de einder), Dutch medley (door elkaar heen praten), Dutch palate (slechte smaak), Dutch praise (vervloeking), his Dutch is up (hij is kwaad), I'm a Dutchman if I do (dat zal ik nooit doen), it's all Dutch to me (ik begrijp er niets van), to dutch (wegrennen) en dan ben ik er nog een aantal vergeten. Het is dat Nederlanders geen ras vormen want anders zouden we Engelstaligen nog van racisme kunnen beschuldigen!


Zie voor een vervolg: No Dutch Please!

Mijn memoires "Humanisme als zelfbeschikking, levensherinneringen van een homohumanist" zijn november 2016 uitgegeven bij de Papieren Tijger Breda.