zaterdag 30 december 2017

226. Terugblik op 2017: populismegolf gestopt

Een jaar geleden dreigde een populismegolf Nederland en Europa te overspoelen. Aan het einde van 2017 blijkt daar niets van te kloppen. Welke lessen kunnen we daar uit trekken?

Brexit & Trump gesteund door een derde van de stemgerechtigden
In 2016 leidden het Brexit-referendum en de verkiezing van Trump tot de vrees dat in 2017 een populismegolf geheel Europa zou overspoelen, te beginnen in Nederland. In mijn blog heb ik dat vanaf het begin betwijfeld. Vóór de Brexit stemde slechts een kleine derde van alle stemgerechtigden. Meerderheden in Schotland en Noord-Ierland stemden tegen. Zelfs in Engeland was een meerderheid van de jongeren tegen maar die gingen niet stemmen. Na het gestuntel van voorstanders is inmiddels een meerderheid van de Britten tegen Brexit.

Veel mensen denken dat een meerderheid van de stemmen naar Trump ging maar dat is niet waar want door het Amerikaanse districtenstelsel werd de meerderheid voor Clinton vervormt tot een minderheid. Als je het totaal van alle stemgerechtigden neemt dan is het door de lage opkomst slechts een kleine minderheid van een derde die op Trump stemde.

Geen populismegolf in Europa
De Nederlandse verkiezingen bespreek ik hierna. Ook in de rest van Europa leverden de Franse, BritseDuitse en Oostenrijkse verkiezingen geen overwinning van populisten op. Vooral het laatstgenoemde geval levert een voorbeeld op hoe media de beeldvorming vertekenen door de kans op een populistische overwinning te groot voor te stellen en achteraf hun ongelijk niet te willen toegeven. Dat begon al in Nederland toen ons land overstroomd werd door buitenlandse journalisten die dachten dat Wilders onze nieuwe premier zou worden. Vooraf stelde ik al in een blogbericht dat dit niet kon kloppen.

De populismegolf is gestopt in Nederland
Al voor de verkiezingen in Nederland op 15 maart 2017 beschreef ik in mijn blog hoe populisten ten onrechte roepen namens "het volk" te spreken, de indruk wekken dat er "een kloof" bestaat en dat de "boze burger niet gehoord" zou worden. Na de verkiezingen besprak ik de regeringsvorming in Nederland. Ik gaf als voorbeelden het belang van het oeroude poldermodel, het diva- en consumentengedrag van veel kiezers, het hardnekkige links/progressieve misverstand, het belang van samenwerkingsstrategiën en van het maatschappelijk middenveld, en het voortdurende geklaag over de te korte of te lange duur van kabinetsformaties. Mijn inschattingen werden bevestigd door SCP-onderzoek.

Het onderzoeksrapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau
Op 12 december 2017 verscheen het SCP-onderzoek 'De Sociale staat van Nederland 2017' met een overzicht over de afgelopen 25 jaar. Ik citeer een paar koppen uit enkele media. "Kwaliteit van leven Nederlander in 25 jaar verbeterd" (www.nu.nl). "Nederlander is niet cynischer of rechtser geworden", "Vaak wordt gedacht dat ontevredenheid, cynisme en vreemdelingenhaat welig tieren. Dat is niet zo", "Betrokkenheid bij politiek neemt niet af", "Van de Nederlanders voelt 15 procent zich niet gehoord", "Veel minder vaak dan gedacht, wordt Nederland beheerst door 'boze burgers' " en "De opvatting over immigratie is mild, het vertrouwen in de politiek blijft hoog" (voorpagina van Trouw van 12 december 2017).

Positieve ontwikkelingen
Sinds 1990 is de levensverwachting sterk toegenomen: mannen leven zes jaar langer en vrouwen drie jaar. Het opleidingsniveau is zeer sterk gestegen: er zijn twee keer zoveel hoogopgeleiden (van 18% naar 36%) en het aantal laagopgeleiden daalde van 45% naar 23%. Sinds 1990 is de arbeidsdeelname van vrouwen gestegen van 45% naar 71% en ook zijn meer ouderen aan het werk. Het gemiddeld besteedbaar inkomen is (omgerekend in prijzen van 2016) gestegen van € 35.000 in 1990 tot € 42.000 in 2016. Nu vindt 85% van de bevolking dat zij in welvaart leeft. De criminaliteit is afgenomen en de zorgen daarover daalden van 90% in 1992 tot 65% nu. Meer mensen zijn gaan sporten en men gaat vaker met vakantie.

Woningen zijn gemiddeld van betere kwaliteit en meer mensen kochten een eigen huis. De tevredenheid over het functioneren van onze democratie is verdubbeld: in 1991 was 40% tevreden en in nu is dat 80%. Zorgen over waarden en normen waren in 1993 hoger dan nu.

De Nederlandse bevolking is in opvattingen niet rechtser geworden. In 1994 vond 49% dat er teveel migranten woonden; nu is dat gedaald tot 31% en de steun voor de opvang van vluchtelingen is gestegen tot 80% (de op Zweden na hoogste in de EU). Tegen een azc in de eigen omgeving is nu 16%. In 1992 had 9% een niet-westerse achtergrond, nu is dat 12%.

Het aantal voorstanders van de doodstraf was 40% in 1994 en dat is gedaald tot 25% nu. Het aantal voorstanders van de openstelling van het huwelijk voor partners van gelijk geslacht is gestegen van 87% in 2007 tot 94% in 2017. Het aantal voorstanders van gelegaliseerde abortus is gestegen van 60% in 1992 tot driekwart in 2017. Zo'n 15% voelt zich niet gehoord.

Vergelijking met het buitenland
Nederlanders zijn onverminderd tevreden met hun leven (gemiddeld 7,8) en zijn daarmee op vijf landen na de gelukkigste bevolking in de wereld. Het optimisme is 40% hoger dan pessimisme in Nederland en is daarmee de derde in Europa. Het vertrouwen in de regering en het parlement is hoger vergeleken met verreweg de meeste andere landen ter wereld.

Stabiel gebleven
Nederland is in de afgelopen jaren niet cynischer geworden. De groep allerarmsten is stabiel gebleven op 5% van de bevolking. Het SCP maakt zich zorgen over deze groep.

Negatieve ontwikkeling
De allerrijkste 1% had begin jaren negentig 3% van de inkomens. Nu is dat 5%. Toen vond 55% dat de inkomensverschillen kleiner moesten worden. Nu is dat gestegen tot 75%.

Rol van de media
Het SCP constateert dat de beeldvorming van veel Nederlanders veel negatiever is dan de werkelijkheid. Het SCP wijst op de rol van veel (a)sociale media die dit negatieve beeld hebben veroorzaakt. Dit sluit aan bij mijn kritiek op deze media in onderstaande series. De lessen die we daaruit kunnen trekken, zal ik bespreken ik in mijn volgende blogberichten over populismepreventie in Nederland en in de Europese Unie.





Naschrift
Op 14 maart 2018 werd bekend dat Nederland wederom eindigde als zesde op de VN-lijst van de gelukkigste landen ter wereld.



Naschrift. Nederlandse verkiezingen
Dit blogbericht past in mijn blogserie over de Nederlandse verkiezingen en de gevolgen ervan. Daarin verschenen eerder de blogberichten 179: Moreel leiderschap: wat is dat?, nummer 180: Referendum? Schijnvertoning! (2), nummer 181: De anti-elite-paradox, nummer 182: 'De kloof' bestaat niet in Nederland, nummer 183: "Wij worden niet gehoord!": klopt dat wel? en nummer 184: CDA-aanval op zelfbeschikking (dit bericht is hiervan het meest gelezen).
Zie voor mijn reactie op de uitslag van de verkiezingen blogbericht 186: Populismegolf gestopt in Nederland (dit bericht is hiervan het meest gelezen), 187: Regeringsvorming in Nederland (1) over het belang van het oeroude poldermodel, 188: Regeringsvorming in Nederland (2) over het divagedrag van kiezers, 189: Regeringsvorming in Nederland (3) over het consumentengedrag van kiezers, 190: Regeringsvorming in Nederland (4) over het links/progressieve misverstand, 191: Regeringsvorming in Nederland (5) over het belang van samenwerkingsstrategieën, 192: Regeringsvorming in Nederland (6) over het belang van het maatschappelijk middenveld, en nummer 199: Regeringsvorming in Nederland (7) over de duur van de kabinetsformatie.


Naschrift. Mediakritiek
Het best bekeken in deze, sterkst gestegen, serie is nummer 80 over de World Press Photo 2014. Dat wordt in aantallen lezers gevolgd door de blognummers 139 over Referendum? Schijnvertoning! (de grootste stijger in deze groep), blogbericht nummer 74 over Valse nichten, nummer 34 over Vijf misverstanden over democratie, nummer 144 over de vraag: Is homo-nieuws geen nieuws?, nummer 4 over Levensgevaarlijke preutsheid, nummer 63 over Mediamissers,  nummer 44 over Mediamanipulatie, nummer 140 over Brexit? Schotland Exit!, en nummer 62 over Geschiedvervalsing. De drie meest recente blogberichten in deze mediakritische serie zijn nummer 183 over de vraag: "Wij worden niet gehoord!": klopt dat wel?, nummer 209 over de vraag: Zijn media handlangers van terroristen? en nummer 210 over de vraag: Zijn media handlangers van populisten? (1).

Naschrift. Zie verder de serie over: Frankrijk, Duitsland, OostenrijkPolen, Hongarije, Italië, Griekenland, Zweden en Spanje.