In het maartnummer 2018 van Vrij Nederland
staat een artikel over een uiterst interessant onderzoek: hoe denken
Nederlanders over democratie? Daaruit blijkt o.a. dat de benoemde
burgemeester aanzienlijk meer vertrouwen krijgt dan de gekozen
bestuurders. Opvallend: de Tweede Kamer
besloot op 23 januari 2018 om de benoeming van de burgemeester uit de
Grondwet te halen. Hoe is deze tegenstrijdigheid te verklaren? Is de tot
nu toe altijd benoemde burgemeester wel zo ondemocratisch als door
velen geroepen wordt? En is de gekozen burgemeester een bedreiging voor
(bijvoorbeeld homo/lesbische) minderheden?
Wantrouwen tegen gekozen politici
Uit
het onderzoek blijkt dat er een groot wantrouwen bestaat tegen
politieke partijen en politici. Bijna twee derde van de ondervraagden
(63%) is van mening dat "politieke partijen alleen geïnteresseerd zijn
in mijn stem, niet in mijn mening". De helft van de respondenten vindt
dat "politici niets begrijpen van wat er in de samenleving leeft". Een
meerderheidje van 55% stelt dat "mensen zoals ik geen enkele invloed
hebben op de regeringspolitiek". En vier op de tien ondervraagden
blijken vertrouwen te hebben in ministers en Kamerleden.
Vertrouwen in democratie krijgt een voldoende
Ondanks
al dat wantrouwen blijft het vertrouwen in het functioneren van de
Nederlandse democratie onverminderd voldoende. Dat is al lange tijd
gemiddeld 6,3 op een schaal van tien. Opvallend is wel dat hoger
opgeleiden een hogere waardering geven (6,7) dan lagere opgeleiden
(6,1). Dat verschil komt in de resultaten uit het onderzoek steeds naar
voren.
Verschillen tussen laag- en hoogopgeleiden
Bovengenoemd
wantrouwen jegens politieke partijen is bij de hoogopgeleiden 50% en
bij de laagopgeleiden 73%. Het ervaren onbegrip van politici heeft 35%
van de hoogopgeleiden en 62% van de laagopgeleiden. De stelling geen
invloed te hebben, deelt 39% van de hoger opgeleiden en 66% van de lager
opgeleiden. Dit verschil is er ook in de verdere resultaten.
Worden veranderingen in het democratisch stelsel gewenst?
Zo
vindt 56% van de hoogopgeleiden dat het stelsel ongewijzigd kan blijven
en 36% van de laagopgeleiden (gemiddeld 47%). En een grondige wijziging
van het stelsel wil 11% van de hoogopgeleiden en 16% van de
laagopgeleiden (gemiddeld is dat ± 15%). Slechts vier op de tien
hoogopgeleiden en wel zes op de tien laagopgeleiden zijn voor landelijke
referenda.
Opvallend veel vertrouwen in de burgemeester
Vergeleken
met al het bovenstaande wantrouwen ten opzichte van gekozen politici
vind ik het opvallendste resultaat het gebleken vertrouwen in de
benoemde burgemeester. Zij die boven de politieke partijen staan en het
partijpolitieke gedoe, worden opmerkelijk hoog gewaardeerd. Meer dan
twee derde (68%) van de ondervraagde Nederlanders heeft veel of tamelijk
veel vertrouwen in burgemeesters. Slechts een kleine 3% heeft in hen
helemaal geen vertrouwen. Er is ook geen meerderheid te vinden die voor
een rechtstreeks door de bevolking gekozen burgemeester is. Hoe is dat
vertrouwen in burgemeesters te verklaren?
Waarom is de benoemde burgemeester democratischer dan de gekozen?
In
de Nederlandse Grondwet is niet de burgemeester maar de gemeenteraad
het hoogste gezag. Een representatief samengestelde raad is per
definitie democratischer dan één persoon. Door de burgemeester
rechtstreeks te kiezen, komen er twee kapiteins op het gemeentelijke
schip die allebei kunnen claimen door "het volk" gekozen te zijn. Maar
de raad vertegenwoordigt de plaatselijke minderheden beter dan iemand
die slechts door de helft plus ten minste één stem gekozen kan zijn.
Voorstanders van de rechtstreeks gekozen burgemeester doen net alsof
Nederland flink achter loopt op de rest van de wereld waar inderdaad de
gekozen burgemeester gangbaar is. Maar juist die gekozen burgemeesters
tonen aan dat onze op voordracht van de raad benoemde burgemeesters
beter aansluiten op ons eeuwenoude beproefde poldermodel met respect
voor de rechten van minderheden.
Wat kunnen we van het buitenland leren?
Mede
door mijn ervaring in de wereldwijde humanistische en homo/lesbische
bewegingen weet ik hoe gekozen burgemeesters uit angst voor
herverkiezing vaak de neiging hebben om meer te luisteren naar
onverdraagzame meerderheden dan naar kwetsbare groepen. Anders dan
Poetin, Erdogan en Trump denken, is democratie geen dictatuur van "het
volk".
Waarom hebben "bewoners met een grote mond" teveel invloed?
In blogbericht 183, "Wij worden niet gehoord!": klopt dat wel?,
toon ik aan dat de meeste (a)sociale media uit angst om hen tegen te
spreken veel te veel aandacht besteden aan de luidste schreeuwers die
roepen dat zij niet gehoord worden. Ik voel mij gesteund door een
meerderheid van 53% van de ondervraagden die stellen dat "bewoners met
een grote mond" teveel invloed hebben. In mijn (in 2017 best bekeken)
blogbericht 226, Terugblik op 2017: populismegolf gestopt,
laat ik ook dankzij onderzoek zien dat de meeste Nederlanders veel
verdraagzamer en tevredener zijn dan te veel (a)sociale media ons willen
doen geloven.
Naschrift. Mediakritiek
Het best bekeken in deze serie is nummer 80 over de World Press Photo 2014. Dat wordt in populariteit gevolgd door de blognummers 226 over Terugblik op 2017: populismegolf gestopt (grootste stijger in mijn blog), nummer 139 over Referendum? Schijnvertoning!, nummer 74 over Valse nichten, nummer 186 Populismegolf gestopt in Nederland (ook een grote stijger), nummer 34 over Vijf misverstanden over democratie, nummer 144 over de vraag: Is homo-nieuws geen nieuws? (1), nr. 184 over CDA-aanval op zelfbeschikking (1), bericht nummer 4 over Levensgevaarlijke preutsheid en nummer 63 over Mediamissers.
Naschrift. Vlogberichten
Inmiddels zijn dertien vlogberichten verschenen:
1. Aanleiding memoires Rob Tielman, (het op twee na meest bekeken vlogbericht)
2. Boerkini's welkom op het naaktstrand, (het op een na meest bekeken vlogbericht)
3. Homo(zelf)haat,
4. Tegen homoporno en voor homo-erotiek, (het meest bekeken vlogbericht)
5. Geweld en preutsheid in de VS,
6. Nederlandse en puriteinse tradities in de VS,
7. Frieslands 'iepen mienskip', (het meest bekeken Friese vlogbericht)
8. Friezen uitvinders poldermodel,
9. Atlas van Friesland,
10. Homoseksualiteit en homocultuur, (het op drie na meest bekeken vlogbericht)
11. Internetdating homo's en beeldvorming,
12. Misverstanden rond Europese Unie en
13. Humanisme is niet het bestrijden van godsdienst.