zaterdag 3 maart 2018

233. Referendum: aanval op democratie (1)

Op 22 februari 2018 stemde een meerderheid in de Tweede Kamer in met het afschaffen van de wet over het raadgevend referendum. De oppositie zag dat als een grote aantasting van de democratie. Maar zijn referenda wel zo democratisch? Hoe kan het dat de grootste voorstanders van referenda zelf vaak ondemocratisch handelen? Worden referenda in het buitenland ingezet om de democratische rechten van minderheden aan te tasten? Passen referenda wel in de Nederlandse democratische traditie van het eeuwenoude poldermodel? Kunnen referenda rechten van humanistische en homo/lesbische minderheden beperken?

Dictatuur van een meerderheid is geen democratie
Een nadeel van referenda is dat je alleen maar voor of tegen iets kan zijn. Dat vergroot de kans dat een meerderheid van de stemmers hun wil kan gaan opleggen aan een minderheid of zelfs aan een meerderheid van alle stemgerechtigden. Zo is er weinig ruimte voor een compromis waardoor een zo groot mogelijk draagvlak voor een beslissing wordt gevonden. Een vermeende "wil van het volk" kan zo mensenrechten van andersdenkenden aantasten.

Grootste voorstanders referenda zijn ondemocratisch
In Nederland zijn de grootste voorstanders van de referenda juist die partijen die zelf het minst democratisch zijn omdat men er geen lid van kan worden of omdat andersdenkenden uit de partij gegooid worden. Ook in het buitenland worden referenda dikwijls gebruikt om een minderheid onder alle stemgerechtigden onder het mom van "de wil van het volk" aan een meerderheid hun wil op te leggen. Zie hierover mijn blogberichten over het Oekraïne-referendum, over het Brexit-referendum en over het Erdogan-referendum. Hoe naïef of zelfs kwaadaardig moet je wel zijn om het referendum als het toppunt van democratie te beschouwen terwijl het in de praktijk een wapen tegen werkelijke democratie gebleken is?

Referenda zijn strijdig met poldermodel
Er is nog een tegenstrijdigheid. Veel voorstanders van referenda hebben de mond vol over "het Nederlandse volk met zijn democratische tradities". In werkelijkheid passen referenda helemaal niet in onze tradities. In Nederland is juist het poldermodel kenmerkend. Geen tegenstellingen aanwakkeren want daar worden de dijken tegen onze gemeenschappelijke vijand het water niet hoger van. De nadruk ligt in het poldermodel juist op samenwerking tussen de vele minderheden. Nederland is al eeuwen een land van coalities en niet van meerderheidspartijen die hun wil aan minderheden willen opleggen zoals in het Engelse en Amerikaanse districtenstelsel met alle bijbehorende rampen zoals we nu in de VS zien.

Referenda als bedreiging van humanistische en homo/lesbische minderheden
Soms kunnen referenda goed uitpakken. Zoals in Ierland en Australië waar het huwelijk werd opengesteld voor paren van gelijk geslacht. Maar dat neemt niet weg dat referenda ook kunnen worden gebruikt om die gelijkberechtiging en andere mensenrechten weer af te schaffen. Als een meerderheid in Nederland zou beslissen dat men geen Fries meer mag spreken, geen humanistische levensovertuiging mag aanhangen of homoseksualiteit weer verboden moet worden dan zijn dat geen democratische beslissingen omdat ieders recht wordt aangetast om in beginsel zelf zin en vorm te geven aan het eigen leven zolang men de mensenrechten van anderen respecteert. De "wil van het volk" is niet altijd heilig.




Naschrift
Eerder verschenen de volgende blogberichten over referenda: nummer 139, Referendum? Schijnvertoning! (1), (het meest bekeken in deze serie), nummer 140, Brexit ? Schotland Exit!, nummer 149,  Brexit? Referendum exit!, nummer 150, Nexit? Fryslânexit!, nummer 152, Brexit & Nexit: hoe betrouwbaar is opinie-onderzoek? en het meest recente bericht in deze serie over referenda  blogbericht nummer 180, Referendum? Schijnvertoning! (2).


Naschrift. Vlogberichten
Inmiddels zijn dertien vlogberichten verschenen:
1. Aanleiding memoires Rob Tielman, (het op twee na meest bekeken vlogbericht)
2. Boerkini's welkom op het naaktstrand, (het op een na meest bekeken vlogbericht)
3. Homo(zelf)haat,  
4. Tegen homoporno en voor homo-erotiek, (het meest bekeken vlogbericht)
5. Geweld en preutsheid in de VS,
6. Nederlandse en puriteinse tradities in de VS,
7. Frieslands 'iepen mienskip', (het meest bekeken Friese vlogbericht)
8. Friezen uitvinders poldermodel,
9. Atlas van Friesland,  
10. Homoseksualiteit en homocultuur, (het op drie na meest bekeken vlogbericht)
11. Internetdating homo's en beeldvorming,
12. Misverstanden rond Europese Unie en
13. Humanisme is niet het bestrijden van godsdienst.