198. Wat kunnen we van de Britse verkiezingen leren?

De Britse verkiezingen van 8 juni 2017 zijn om een aantal redenen zeer geschikt om te laten zien hoe een werkelijke democratie niet moet functioneren. De Conservatieven zakten onder de meerderheidsgrens (326 zetels) en kregen er slechts 318. Labour steeg met 29 zetels naar 261. De Scottish National Party zakte van 56 naar 35 zetels en de Liberal Democrats stegen van 8 naar 12 zetels. De Brexit-partij UKIP daalde van vier miljoen naar een half miljoen kiezers en kreeg geen enkele zetel. De Conservatieven overwegen nu een minderheidsregering te gaan vormen met steun van een Noord-Ierse (zeer homovijandige) partij met slechts 10 zetels: een zeer zwakke meerderheid dus.

Slechts een minderheid van de Britse stemgerechtigden stemden voor Brexit
De meeste media houden het sprookje in stand dat de Britten voor het vertrek uit de EU stemden. Op 23 juni 2016 stemden 51,9% van de kiezers voor Brexit. De opkomst was slechts 72,2%. Dat betekent dus dat een kleine minderheid van ruim een derde van de stemgerechtigden haar wil kon opleggen aan de overgrote meerderheid van de bevolking. In Schotland stemde 62% tegen Brexit. In Noord-Ierland was dat 56%. Weinig draagvlak dus.

In een rechtsstaat is een twee derde meerderheid vereist om ingrijpende beslissingen te nemen. Brexit toont weer eens aan hoe ondemocratisch referenda kunnen zijn. In 2016 hebben we dat in Nederland kunnen meemaken met het referendum over het Europese associatieverdrag met Oekraïne. Slechts 20% van de stemgerechtigden stemden toen tegen. Mede door onzorgvuldige berichtgeving in de meeste media leeft nog steeds de onterechte indruk dat een meerderheid van de Nederlanders ook tegen zou zijn. In 2017 werd terecht besloten om de uitslag van dit raadgevend referendum niet uit te voeren. Wellicht kunnen de laatste Britse verkiezingen tot een heroverweging van de erg chaotische Brexit leiden.

Brits districtenstelsel verdoezelt werkelijke verhoudingen
In het Brits districtenstelsel gaan alle zetels naar partijen die in de districten de meeste stemmen hebben gehaald. Dat lijkt democratisch maar dat is het niet. Dit beginsel van 'the winner takes all' leidt er immers toe dat minderheden niet vertegenwoordigd worden. Als een partij over het gehele land 40% van de stemmen haalt maar in geen enkel district de grootste is dan krijgt die partij in het Britse stelsel geen enkele zetel. Als bovendien alleen gekeken wordt naar de aantallen stemmers en er niet getoetst wordt of een meerderheid van alle stemgerechtigden wordt gehaald dan kan een zeer kleine meerderheid het voor het zeggen krijgen. Zo'n klein sociaal draagvlak veroorzaakt dat een groot deel van de bevolking zich niet vertegenwoordigd weet in wat een volksvertegenwoordiging moet zijn.

Parlementsverkiezingen zijn geen premiersverkiezingen
De meeste media lijden aan het euvel dat zij doen alsof parlementsverkiezingen hetzelfde zijn als premiersverkiezingen. In werkelijkheid kunnen Britten niet eens stemmen op alle landelijke lijsttrekkers. Dat is alleen weggelegd voor de kiezers in dat ene district waar die landelijke lijsttrekker kandidaat staat. Die lijsttrekker staat kandidaat in een district waar hij/zij er zeker van denkt te zijn dat hij/zij gekozen wordt en hoeft daar dus niet eens echt te wonen. Die overdreven aandacht voor de personen die landelijk lijsttrekker zijn, veronachtzaamt het belang van het te voeren beleid op grond van verkiezingsprogramma's.

Parlementsverkiezingen zijn geen referenda
De conservatieve lijsttrekker May dacht deze vervroegde verkiezingen makkelijk te kunnen winnen wegens een voorsprong in de opiniepeilingen op Labour en door Brexit centraal te stellen. Maar parlementsverkiezingen zijn geen referenda waarin één onderwerp op de agenda staat. Haar voorstel om bejaarden met een huis zwaarder te belasten viel niet in goede aarde, ook bij haar eigen achterban. Door de gewelddadige aanslagen in Londen en Manchester werd de aandacht verlegd naar het veiligheidsbeleid. May had daar een belast verleden door haar bezuinigingen op de politie als minister van binnenlandse zaken.

Schijnheiligheid wordt bestraft
Wie beweert, zoals May, de veiligheid te bevorderen maar in werkelijkheid als minister het aantal politie-agenten heeft teruggebracht van 144.000 in 2009 naar 123.000 in 2016 is op zijn zachtst gezegd niet geloofwaardig. Het roepen van 'law and order' is minder doelmatig dan het inzetten van wijkagenten die van dichtbij radicalisering in de gaten houden. Zoals het degelijke oer-Nederlandse gezegde luidt: voorkomen is nog altijd beter dan genezen.

Mensenrechten kun je niet verdedigen door ze af te schaffen
Gewelddadige aanslagen op onze democratische mensenrechten moeten terecht bestreden worden. Maar als diezelfde May bij dat bestrijden dreigt grondrechten niet in acht zullen te nemen dan verliest een democratische rechtsstaat zijn geloofwaardigheid. Zeker als blijkt dat door grootschalige bezuinigingen op de politie kansen gemist worden om aanslagen te voorkomen. Veel aanslagplegers waren bekend bij de politie die te weinig menskracht had.

Lijsttrekkers die debatten ontlopen, worden gestraft
Net als het geval was bij de Nederlandse verkiezingen van begin dit jaar met Wilders wordt een lijsttrekker die niet deelneemt aan debatten (zoals May) gestraft. De meeste kiezers vinden het laf als men de confrontatie met andere kandidaten ontloopt. En als het gaat om kandidaten die gevoerd beleid moeten kunnen verdedigen, ontlopen zij ook de publieke verantwoording van dat gevoerde beleid. Een doodzonde in een waarachtige democratie.


Naschrift. Zie verder in deze serie: Nederland, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, Polen, Hongarije, Italië, Griekenland, Zweden en Spanje.

Naschrift. Op 27 juli 2017 werd bekend dat Brexit-voorstanders veel homovijandiger zijn dan degenen die voor het Britse lidmaatschap van de EU zijn.

Naschrift. De top tien blogberichten over Engels/Britse onderwerpen zijn (in volgorde van populariteit) blogbericht nummer 19: "No sex please, we're British!", 17: Disadvantaged by English, 22: Nieuw Holland & Nieuw Zeeland, 20: No Dutch please!, 44: Mediamanipulatie, nummer 140: Brexit? Schotland Exit!, 123: IHEU & Engeland, 79: Alan Turing (1912-1954), de weggestopte held, 66: Pride en blogbericht nummer 152: Brexit? Referendum exit!