zaterdag 23 juli 2016

153. Homo/lesbische vooruitgang (4)

Gaat de strijd voor homo/lesbische gelijkberechtiging achteruit of vooruit? Wat zijn de gevolgen van de grootste aanslag op een homo/lesbische bijeenkomst op 12 juni 2016 in Orlando? Onder welke voorwaarden kan tegenwind toch tot vooruitgang leiden?

Er is wereldwijd sprake van toenemende homo/lesbische huwelijksgelijkberechtiging. Die vooruitgang is geen reden om nu tevreden achterover te leunen. De ILGA-wereldkaarten tonen aan dat we er nog niet zijn. Sommigen zijn, als reactie op Orlando, bang dat velen weer de kast in gaan. Het is gezien de achterstanden die er nog zijn onterecht om de strijd voor wereldwijde homo/lesbische gelijkberechtiging nu te stoppen. Hoe kunnen we het beste verder gaan?

Zelforganisatie
Uit mijn wereldwijde onderzoek naar de sociale en juridische posities van homo/lesbische minderheden is gebleken dat zelforganisatie noodzakelijk is voor gelijkberechtiging. Aan de ene kant durven veel homo's en lesbo's nog niet uit de kast te komen. Aan de andere kant denken sommige homo/lesbische jongeren dat verkregen rechten vanzelfsprekend zijn. In beide gevallen verzwakt dat de noodzakelijke homo/lesbische zelforganisatie. Ook is er vaak sprake van versnippering. Vooral de samenwerking tussen mannen en vrouwen laat in nogal wat landen te wensen over. Landen waar de homo/lesbische zelforganisatie wel goed geregeld is, zijn in het algemeen verder met homo/lesbische emancipatie dan landen waar dat niet het geval is.

Sleutelfiguren
Een tweede belangrijke factor is het benaderen van sleutelfiguren, vooral in de politiek. De Nederlandse homo/lesbische beweging (de oudste ter wereld) is daarvan een goed voorbeeld. Mijn onderzoek naar de geschiedenis van de Nederlandse homo/lesbische emancipatiebeweging geeft daarvan vele voorbeelden. Ook het benaderen van juristen die zich inzetten voor mensenrechten is belangrijk. Datzelfde geldt voor journalisten die bereid zijn om de bestaande vooroordelen in de media te doorbreken. Sleutelfiguren in universiteiten, vakbeweging, politie, leger en kerken kunnen ook een belangrijke bijdrage leveren aan het verbeteren van het maatschappelijk klimaat rond homoseksualiteit.

Bondgenoten
Omdat homo/lesbische minderheden te klein zijn om een meerderheid te worden, is het van groot belang om bondgenootschappen te ontwikkelen met groepen en stromingen die samen wel een meerderheid vormen. In Nederland waren met name de vrouwenbeweging en het Humanistisch Verbond van belang. Ook de homo/lesbische netwerken in politieke partijen, universiteiten, vakbonden, politie, leger en kerken zorgden ervoor dat bredere bondgenootschappen ontstonden. Daardoor groeiden meerderheden die homo/lesbische gelijkberechtiging ondersteunden.

In veel landen zijn roze netwerken ontstaan bij de politie. Die worden terecht gezien als bondgenoten door homo/lesbische emancipatiebewegingen. Zwarte Amerikanen die bij de politie gaan werken, worden door veel zwarte activisten als verraders beschouwd. Dat verschil in denken over bondgenoten verklaart in belangrijke mate de vraag hoe het komt dat de Amerikaanse homo/lesbische beweging veel meer succes heeft bereikt in de strijd voor gelijke behandeling dan de Afro-Americans. In het wilde weg anderen uitschelden voor racisten of homohaters maakt geen bondgenoten maar vergroot het isolement. De wereldwijde keuze van homo/lesbische bewegingen voor de regenboogvlag die diversiteit uitstraalt, blijkt dus strategisch verantwoord te zijn. Datzelfde geldt voor de vrolijke ("gay") homo/lesbische acties, zoals de wereldwijde Gay Parades. Geweld werkt averechts.

Orlando en daarna
Gelukkig is gebleken dat de meeste reacties op het drama in Orlando bemoedigend zijn voor de homo/lesbische emancipatie. Wereldwijde blijken van solidariteit maken duidelijk dat de strategie van zelforganisatie en het werken met sleutelfiguren en bondgenoten werkt. Studenten die mijn colleges volgden, vroegen mij vaak waarom ik er van overtuigd was en ben dat de wereld verbeterd kan worden. Allereerst is kennis van de geschiedenis belangrijk. Wie daar geen weet van heeft, kan snel gaan denken dat we in de slechtste tijd uit de wereldgeschiedenis leven. Het tegendeel is het geval. Maar eeuwenlang wist men niet wat er elders in de wereld gebeurde. Nu worden we overstelpt door alle berichten waar wereldwijd ook maar iets fout gaat. Daardoor wordt ons wereldbeeld vertekend als wij onze geschiedenis van oorlogen en vervolgingen niet kennen.

Als studenten mij vroegen wat het belang van sociale wetenschappen is, verwees ik altijd naar het stripverhaal over Het monster Trotteldrom door Marten Toonder. Het eiland Trottel werd geterroriseerd door een monster dat alles op het eiland om de zoveel tijd vernietigde. Totdat Tom Poes er achter komt dat de mensen zelf het monster zijn. Zij vatten democratie ten onrechte op als de dictatuur van de meerderheid en raken in paniek als zij zich bedreigd voelen. Mensen zijn dikwijls meer het slachtoffer van de angst voor rampen dan door rampen zelf. Wie tegenspraak en andersdenkenden uit de maatschappij verbant, wordt het slachtoffer van wraakzuchtigen waardoor uiteindelijk iedereen een verliezer wordt. Men hoeft nu maar naar Rusland en Turkije te kijken om te zien hoezeer Marten Toonder gelijk had met zijn waarschuwing tegen de democratie als dictatuur van de meerderheid!



Mijn memoires "Humanisme als zelfbeschikking, levensherinneringen van een homohumanist" zijn november 2016 uitgegeven bij de Papieren Tijger Breda.