zaterdag 16 april 2016

139. Referendum? Schijnvertoning! (1)

Omdat mijn blog in Oekraïne veel wordt gelezen (inmiddels ruim 4.000 keer bekeken), wil ik iets zeggen over het Nederlandse Oekraïne-referendum van woensdag  6 april 2016. Ik bied als Nederlander mijn verontschuldigingen aan voor deze schandelijke schijnvertoning. Anders dan de meeste media ons willen doen geloven, heeft de overgrote meerderheid van de Nederlandse bevolking zich niet tegen het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne uitgesproken. Het ging slechts om 20% van de kiesgerechtigden en zelfs dat cijfer is nog aan de hoge kant, zoals ik hieronder zal uitleggen.

Associatieverdrag tussen EU en Oekraïne
Omdat mijn blog in meer dan 120 landen wordt gelezen, moet ik eerst even uitleggen waar het over gaat. Het is in de eerste plaats een handelsverdrag zoals de EU er vele heeft gesloten. Die verdragen worden bij meerderheid besloten en dat betekent dat Nederland als één van de 28 lidstaten van de EU het verdrag niet kan tegenhouden. Alleen al om deze reden was dit raadgevend referendum een misleidende schijnvertoning die nooit had mogen plaatsvinden. In de tweede plaats ging dit referendum niet over een toetreding van Oekraïne tot de EU terwijl veel stemmers daar wel van uit gingen. Ook om deze reden had dit referendum nooit in deze vorm gehouden mogen worden. Er had een inleiding tot de vraag in moeten zitten waarin duidelijk gemaakt werd dat aansluiting bij de EU niet aan de orde was en is. Waarover Nederland wel vetorecht heeft, is het beperkte gedeelte van het verdrag dat o.a. gaat over de bestrijding van corruptie, de bevordering van mensenrechten en de versterking van de rechtstaat. Dat zijn zaken waar een verstandige democraat niets tegen kan hebben. Door het ontbreken van een inleiding tot de vraag kon bij velen het misverstand ontstaan dat het referendum ging over een mogelijke uittreding van Nederland uit de EU. Een uittreding die blijkens representatief onderzoek door de meerderheid van de Nederlanders niet gewenst wordt.

Mediamissers
In het dagblad Trouw van zaterdag 9 april 2019 staat op bladzijde 10 de volgende zin in een bericht van de "redactie politiek" over het referendum van woensdag 6 april 2016: "Een meerderheid van de Nederlanders stemde toen tegen het associatieverdrag van de EU met Oekraïne." Het feit dat misschien wel de beste krant van Nederland dergelijke feitelijke onzin verkondigt geeft te denken. Veel Nederlandse en buitenlandse media maakten zich hieraan schuldig. Ik zet de fouten voor alle zekerheid nog even op een rijtje.

Niet alle Nederlanders zijn kiesgerechtigd
Veel media hebben het over Nederland alsof alle Nederlanders kiesgerechtigd zijn. Dat is niet zo omdat minderjarigen en in Nederland (vaak al heel lang) woonachtige buitenlanders niet kiesgerechtigd zijn. Slordigheden als deze, kenmerken veel media waarin met het grootste gemak over "DE Nederlander" gesproken wordt terwijl ik in mijn Tresoar-lezing uitvoerig heb uitgelegd dat die niet bestaat. Men kan hooguit spreken van een meerderheid van de kiesgerechtigde Nederlanders.

Er heeft geen meerderheid tegengestemd
De overgrote meerderheid (twee derde) van de kiesgerechtigde Nederlanders heeft helemaal niet gestemd. Dat is het grootste aantal ooit in de Nederlandse geschiedenis. Slechts 20% van de kiesgerechtigde Nederlanders heeft tegen het associatieverdrag gestemd. De initiatiefnemers van dit referendum vinden zichzelf geweldig democratisch. Er wordt zelfs gesproken van "de wil van het volk". Dit kenmerkt de ondemocratische aard van dit referendum. Ik heb al eerder gewaarschuwd tegen de opvatting dat democratie de dictatuur van de meerderheid zou zijn.

Ik schreef daarover in blogbericht 34: "Deze misvatting bestaat vaak in schijndemocratieën zoals China, Rusland en Turkije. Maar ook in Nederland leeft dit misverstand, zoals blijkt uit gezegden als "de meeste stemmen tellen" en "de kiezer heeft altijd gelijk". Dat mag waar zijn als het gaat om de kleur van de straatverlichting maar het geldt niet als mensenrechten geschonden worden. Democratie is niet de dictatuur van de meerderheid maar de maatschappelijke vormgeving van het beginsel dat mensen zelf zin en vorm mogen geven aan hun leven zolang zij het recht op zelfbeschikking van anderen niet aantasten. Dit beschermt individuen en minderheden tegen onverdraagzame meerderheden." Hoe kon dit Oekraïne-referendum er toe leiden dat Nederland gegijzeld werd door een minderheid?

Nederland is gegijzeld door een minderheid van 20%
Gezien de vele misverstanden over de vraagstelling denk ik dat het aantal Nederlanders dat tegen het EU-verdrag hebben gestemd zelfs lager is dan de 20% van de kiesgerechtigden. Daar komt nog bij dat die 20% tegenstanders dit alleen maar hebben kunnen bereiken omdat 10% voorstanders wel gestemd hebben waardoor de 30% norm voor rechtsgeldigheid op het nippertje bereikt werd. En dan zijn er nog politici en media die durven te stellen dat dit een duidelijke uitslag is.

Veel voorstanders van het EU-verdrag met Oekraïne hebben niet gestemd in de hoop dat daardoor de drempel van 30% kiezers niet gehaald zou worden. De les die Nederland hier uit kan leren, is dat het gebruik van kiesdrempels tot ondemocratische gevolgen kan leiden door strategisch stemmen: het wegblijven bij verkiezingen. De beste oplossing is dat, ongeacht het aantal mensen dat gestemd heeft, een meerderheid van meer dan de helft van al de stemgerechtigden vereist is om een referendum te winnen. 

Als er één ding duidelijk geworden is dat de overgrote meerderheid van de kiesgerechtigde Nederlanders niet tegen dit verdrag hebben gestemd waar de democratisch gekozen regering al toe besloten had. Dit roept de vraag op hoe democratisch referenda zijn.

Is directe democratie een betere democratie?
In blogbericht 34 schreef ik: "In theorie wel maar in de praktijk meestal niet. De meeste burgers zwichten voor de verleiding om minder belasting te willen betalen en tegelijkertijd meer dienstverlening van de overheid te verwachten. Uit eigen ervaring in Californië weet ik dat dit rampzalig kan aflopen. In deze tijden van privatisering hebben velen de neiging om zich niet als burgers maar als consumenten te gedragen. Maar de staat is niet een willekeurig bedrijf dat je in de steek kunt laten door naar een concurrent te lopen. De overheid dat zijn wij zelf en we kunnen niet onbeperkt uitgeven zonder voor inkomsten te zorgen. Daarom kiezen wij volksvertegenwoordigers die het gemeenschappelijk welbegrepen eigenbelang in de gaten moeten houden. Dat bestuur kun je niet overlaten aan verwende kinderen die steeds hun zin willen krijgen zonder rekening te houden met de onbedoelde gevolgen daarvan. Daarom moeten goede bestuurders geen willoze werktuigen zijn maar burgers op hun gedeelde verantwoordelijkheid wijzen. Anders gezegd: democratie is niet voor verwende bangeriken!" De Nederlandse regering en volksvertegenwoordiging doen er dan ook goed aan om dit raadgevend referendum in het belang van de Nederlandse, de Europese en de Oekraïense democratie weloverwogen naast zich neer te leggen.

Plofkippen en mensenrechten
De initiatiefnemers hebben zelf toegegeven dat het hen helemaal niet om Oekraïne ging maar om een opstap naar uittreding van Nederland uit de EU. In goed Nederlands heet dat volksverlakkerij. Uit een onderzoek van Ipsos is gebleken dat een meerderheid van de Nederlanders tegen een referendum is om uit de EU te treden en bijna twee derde tegen een Nederlands vertrek uit de EU.

De drie partijen die dit kiezersbedrog ondersteunden, hebben hierdoor hun ware aard onthuld. Het treurigst vind ik nog de splinterpartij die het belang van Oekraïense plofkippen belangrijker vindt dan de mensenrechten van de homo/lesbische minderheid in Oekraïne die in gevaar zouden komen als de tegenstanders hun zin zouden krijgen. Ik zwijg dan nog maar over de neppartij, waarvan alleen de leider en niemand anders lid kan worden, die in Nederland doet alsof zij homovriendelijk is maar in Europa samenwerkt met homovijandige partijen. En dan is er nog een voorheen communistische partij die zich kennelijk zo verwant voelt met de ex-communist Poetin dat ze liever hem naar de mond praten dan te luisteren naar de wensen van de meerderheid van het Oekraïense volk. Tezamen vertegenwoordigen zij geen meerderheid in de Nederlandse volksvertegenwoordiging maar zij zijn niet te beroerd om te doen alsof zij namens de Nederlandse bevolking spreken.    

Mediakritiek
Gezien de onkritische houding van grote delen van de Nederlandse en buitenlandse media hoort dit blogbericht thuis in mijn serie over mediakritiek. Het best bekeken in deze serie is nummer 80 over de World Press Photo 2014. Dat wordt in populariteit gevolgd door de nummers 34 over Vijf misverstanden over democratie, 74 over Valse nichten, 63 over Mediamissers, 4 over Levensgevaarlijke preutsheid, 44 over Mediamanipulatie, nummer 56 over de Mediawet van schijnbare achteruitgang, 62 over Geschiedvervalsing, 111 over Columnist in de Gaykrant en 52 over Het monster Trotteldrom.  


Zie ook: Brexit? Referendum exit! en Referendum? Schijnvertoning! (2).


Naschrift
Op 12 mei 2016 ontving ik van Trouw onderstaand bericht.

Geachte heer Tielman,



Zaterdag 16 april j.l. heeft u mij een e-mail gestuurd, waarvoor ik u, helaas met enige vertraging, alsnog hartelijk dank zeg.



In het betreffende bericht verwees u naar uw blog waarin u kritiek uitte op een zinsnede in Trouw inzake het in Nederland gehouden referendum van 6 april. De redactie politiek van Trouw berichtte zaterdag 9 april over dit referendum:  ‘Een meerderheid van de Nederlanders stemde toen tegen het associatieverdrag van de EU met Oekraïne’. Naar aanleiding hiervan schreef u onder meer: ‘Het feit dat misschien wel de beste krant van Nederland dergelijke feitelijke onzin verkondigt, geeft te denken. Veel Nederlandse en buitenlandse media maakten zich hieraan schuldig’.



De chef van de politieke redactie, aan wie uw opmerking is voorgelegd, heeft als volgt gereageerd: ‘Formeel heeft de heer Tielman gelijk. Het is ongelukkig geformuleerd. Er had beter kunnen staan dat de meerderheid van de Nederlanders die de moeite namen te stemmen, het associatieverdrag met Oekraïne afwezen. Slordig dus van ons’.



Ik hoop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met oprecht excuus voor de late reactie mijnerzijds.



Hoogachtend,

Met vriendelijke groet,
Adri Vermaat


Op 5 oktober 2016 plaatst dagblad Trouw het volgende ingezonden bericht:
"Cartoonist Pieter Geenen schrijft in Trouw van dinsdag 4 oktober: "Onze premier kreeg een heldere boodschap van de kiezers." Inderdaad: slechts 20% van de kiesgerechtigden stemde tegen het Oekraïneverdrag. Terecht dat de Nederlandse regering dit stemadvies niet serieus neemt.
Rob Tielman
Molkwerum"  


Naschrift.
Op 16 april 2020 maakte het televisieprogramma Zembla bekend dat de latere FvD-leider Baudet "hint op Russische betalingen in aanloop naar het Oekraïne-referendum".


Mijn memoires "Humanisme als zelfbeschikking, levensherinneringen van een homohumanist" zijn november 2016 uitgegeven bij de Papieren Tijger Breda.