87. Mannen zoenen mannen

In de afgelopen weken voor Pasen was het weer te zien: Judas die Jezus kust. Eeuwenlang mochten mannen andere mannen niet zoenen. Had dat iets met die Judaskus te maken? En veel landen waar het gewoon was dat mannen elkaar kusten, lopen nu voorop in homohaat. Heeft dat iets met elkaar te maken?

Intimiteit tussen mannen
Dit is mijn vijfde blogbericht in de reeks over intimiteit tussen mannen. Het eerste ging over afbeeldingen van op elkaar verliefde mannen, het tweede over vriendenparen, het derde over mannenparen en het vierde over zoenende voetballers. Ik ben van plan om nog berichten te schrijven over homotweelingen, over homo-erotiek in mannengroepen, over olieworstelen, over andere mannensporten en over mannennaakt dat geen porno is.

Als in onderstaande tekst geen links naar afbeeldingen staan, ga dan naar
http://robtielmanblogt.blogspot.nl/2015/04/87-mannen-zoenen-mannen.html
Het bekijken van deze afbeeldingen is nodig om de tekst goed te kunnen begrijpen.

Mannenkussen als politiek wapen
In communistisch Rusland en overig Oost-Europa waren zoenende mannen heel gewoon. De meest bekende afbeelding van zoenende politici is uit 1979: de Oost-Duitse partijleider Erich Honnecker & Leonid Brezjnev, de Russische partijleider. Deze foto is veel gebruikt om de gehate communistische onderdrukking aan de kaak te stellen. Dat geldt ook voor deze foto uit 1989 van de Russische partijleider Michail Gorbatsjov & Erich Honecker. Je zou dit ook een Judaskus kunnen noemen omdat de dagen van de gehate DDR toen al geteld waren. Een foto van kussende Russische agenten wordt gebruikt door Amnesty in de strijd voor erkenning van homorechten als mensenrechten. Deze foto is inmiddels verboden in homovijandig Rusland. Tijdens mijn bezoeken aan de Sovjet-Unie in de jaren tachtig was het heel gewoon om vrienden hand in hand te zien lopen en werd er volop gezoend bij ontmoetingen. Ook in mannenbaden viel er veel te beleven. Maar vrijwel niemand daar zag zichzelf als homoseksueel. Pas toen openlijke homoseksualiteit in het vrije westen meer zichtbaar werd, verkrampte plotseling de intimiteit tussen mannen tot homohaat en werd homoseksualiteit bestreden, onder andere door mannenzoenen strafbaar te maken als zogenaamde 'homopropaganda'.

Ook de tegenbeweging gebruikt mannenzoenen als politiek wapen. Zie bijvoorbeeld The Benetton UNHATE Campaign. Of de Duitse advertentie tegen homohaat rond het voetballen en de Duitse zoenactie tegen homohaat waaraan Ken Duken & Kostja Ullmann deelnamen. Bekend zijn ook deze Spaanse kaart tegen homohaat en deze Spaanse homokaart voor gelijkberechtiging (waarvan ik zelfs een kitscherig Chinees schilderij op internet vond, net als dit schilderij uit China. Kennelijk gaan de ontwikkelingen in China een betere kant op dan in Rusland). Ook voor de wereldwijd groeiende homo/lesbische beweging is het recht op een mannenzoen ingezet als politiek wapen: hier een voorbeeld uit een Gay Pride in Israel.

Mannenzoenen in de kunst
Tijdens mijn speurtocht naar intimiteit tussen mannen kwam ik tot de ontdekking dat in de schilderkunst mannen die mannen zoenen vrijwel ontbreken. De enige uitzondering is het grote aantal schilderijen van de eerder genoemde Judaskus. De mooiste daarvan vond ik de dramatische verbeelding door de Italiaanse schilder Caravaggio. De weinige kunstzinnige mannenzoenen die ik kon vinden, zijn van de Franse tekenaar Jean Cocteau, van het Franse artiestenpaar Pierre et Gilles, van de Finse tekenaar Tom of Finland en van de Amerikaanse kunstenaar Andy Warhol (gebaseerd op deze foto en verwerkt in de beroemde Querelle-affiche voor de gelijknamige film). Mijn voorlopige verklaring is dat de negatieve beeldvorming rond de Judaskus remmend heeft gewerkt op het schilderen of tekenen van mannen die mannen zoenen door de onbewuste koppeling met verraad in plaats van met liefde. Om nog maar te zwijgen over seksualiteit vanwege het homovijandige misbruik van het sodomieverhaal. Wie meer mannenzoenen in de kunst kent, mag het mij laten weten. Dat geldt ook voor onderstaande overzichten.

Mannenzoenen in films
Wie bedacht heeft om een Amerikaanse homofilm uit 2011 Judas Kiss te noemen die was zich vermoedelijk weinig bewust van het homovijandige verleden van dit begrip. Gelukkig zijn er inmiddels veel homovriendelijke films verschenen die mannenzoenen op een meer positieve wijze laten zien. Hieronder een eerste overzicht van elkaar zoenende mannen (in alfabetische volgorde van de filmtitels).

Nicholas Hoult & Colin Firth in 'A Single Man' (Amerikaanse film uit 2009), Jonathan Chase & Mitch Morris in 'Another Gay Movie' (Amerikaanse film uit 2006), Heath Ledger & Jake Gyllenhaal in 'Brokeback Mountain' (Amerikaanse film uit 2005), Douglas Booth & Matt Smith in 'Christopher and His Kind' (Britse film uit 2011), Alessandro Calza & Adam Neal Smith in 'Ciao' (Amerikaanse film uit 2008), Tanner Cohen & Matthew Camp in 'Getting Go' (Amerikaanse film uit 2013), Ewan McGregor & Jim Carrey in 'I Love you Phillip Morris' (Frans/Amerikaanse film uit 2009), Gijs Blom & Ko Zandvliet in 'Jongens' (een veel bekroonde Nederlandse film uit 2014), Michael Outkean & Harry Hamlin in 'Making Love' (Amerikaanse film uit 1982), Stéphane Rideau & Dimitri Durdaine in 'Notre Paradis' (Franse film uit 2011), Mark Ruffalo & Matt Bomer in 'The Normal Heart' (Amerikaanse film uit 2014),  Franco Nero & Brad Davis in 'Querelle' (Frans/Duitse film uit 1982), Peter Finch & Murray Head in 'Sunday Bloody Sunday' (Britse film uit 1971), en Ohad Knoller & Yehuda Levi in 'Yossi & Jagger' (Israëlische film uit 2002). Een enorme groei dus de laatste jaren.

Mannenzoenen in televisieseries
Mijn eerder geuite vermoeden is dat de toegenomen zichtbaarheid van intimiteit tussen mannen in televisieseries er toe heeft bijgedragen dat homoseksualiteit in de persoonlijke levenssfeer steeds meer wordt aanvaard. Het aantal mannenzoenen in televisieseries is inmiddels te groot geworden om allemaal te vermelden. In onderstaand overzicht beperk ik mij daarom tot de belangrijkste eerste mannenzoenen. Die riepen aanvankelijk dikwijls weerstand op. Maar die verdween meestal snel toen bleek dat ook in de eigen persoonlijke levenssfeer steeds meer homo's uit de kast kwamen. Dat werd mede bevorderd door de toegenomen openheid op de televisie. De bekendste zoenende voorlopers staan hieronder.

Carlo Degen & Alexander Gier in 'Alles was zählt' (Duitse serie met eerste mannenzoen in 2006), Luke Snyder en Noah Mayer in 'As the World Turns' (Amerikaanse serie met eerste mannenzoen in 2007), Gregory Michael & Charlie David in 'Dante's Cove' (Amerikaanse serie met eerste mannenzoen in 2005), Chandler Massy & Freddie Smith in 'Days of Our Lives' (Amerikaanse serie met eerste mannenzoen in 2012), Jussie Smollett & Rafael de la Fuente in 'Empire' (Amerikaanse serie met eerste mannenzoen in 2015),  Reynor Arkenbos & Ferry Doedens in 'Goede Tijden, Slechte Tijden' (Nederlandse serie met eerste mannenzoen in 2009), Ferry Doedens & Dave Mantel in 'Goede Tijden, Slechte Tijden' (idem met eerste 'gehuwdenzoen' in 2014), Russell Tovey & Jonathan Groff in 'Looking' (Amerikaanse serie met eerste mannenzoen in 2014), Hayden Byerly & Gavin MacIntosh in 'The Fosters' (Amerikaanse serie met eerste jongenszoen 2015) en Thore Schölermann & Jo Weil in 'Verbotene Liebe' (Duitse serie met eerste mannenzoen in 2009). Ook hier een sterke groei.

Mannenzoenen op internet
Deze groep mannenzoenen is helemaal niet meer bij te houden. Ik heb mij in dit overzicht beperkt tot mannen die bij een breder publiek bekend zijn als filmsterren, fotomodellen, artiesten, sporters, kunstenaars enzovoorts. Zij kunnen als rolmodellen gezien worden voor jonge homo's die nog niet uit de kast durven te komen en nu zien dat dit een loopbaan niet in de weg hoeft te staan. Het zijn meest Amerikanen omdat daar de laatste tijd heel veel homo's uit de kast komen. Nederlandse homo's zijn kennelijk nog wat minder geneigd tot zoenen in de openbaarheid. Ik blijf doorzoeken naar andere dan Amerikaanse voorbeelden.

Shawn Abir & Diego Sans, Misha Akunin & Jim Kerouac, Sasha Akunin & Todd Rosset, Yuri Alpatow & Roald Ekberg, Marlon & Andro Andrus, Adam Archuleta & Rocco Alfieri, Adam Archuleta & Phillipe Gaudin, Peter Arnaud & Andrei Karenin, Calvin Banks & Justin Matthews, Randy Barnes & Gordy Miller, Lance Bass & Michael Turchin, Ben Baur & Tyler French, Mike Betts & Rick Wolfmier, Gaelan Binoche & Mick Lovell, Jean-Luc Bisset & Gino Mosca, Matt Bomer & Simon Halls, Sebastian Bonnet & Sascha Chaykin, Benjamin Bradley & Ethan Reynolds, Tim Campbell & Gaelan Binoche, Ethan Clarke & Giorgio Carrera, Gabriel Clark & J D Phoenix, Landon Conrad & Ryan Rose, Tony Conrad & Ronny Lamarr, Damien Crosse & Shawn Wolfe, Micheal & Radek Cuma, Tom Daley & Dustin Lance Black, Robert van Damme & Boston Miles, Carter Dane & Ashton Summer (bewegend beeld), Buddy Davis & Carter Nash, (de allereersten in deze groep:) James Dean & Marlon Brando, Carlo Degen & Kai Seebach (bewegend beeld), Dane DeHaan & Daniel Radcliffe (bewegend beeld), Zac DeHaan & Marcel Gassion, Brent Diggs & Hunter Vance,  Topher DiMaggio & Lance Luciano, D O & Micah Brandt, Trenton Ducati & Connor Kline, Jamie Durrell & Kieran Benning, Miguel Estevez & Joel Birkin, Kris Evans & Johnny Bloom, Kris Evans & Rhys Jagger, Kris Evans & Andrei Karenin, (idem), Kris Evans & Dolph Lambert, Kris Evans & Mick Lovell, Jerome Exupery & Helmut Huxley, Vadim Farell & Billy Cotton, Vadim Farrell & Harris Hilton,  Renato Ferreira & Bernardo Velasco, Dato Foland & Abraham al Malek, Cameron Foster & Jimmy Clay, Woody Fox & Paul Walker, Woody Fox & Shawn Wolfe, Paul Francis & Levi Poulter, (idem), ,James Franco & Zachary Quinto, Phil Fusco & Davey Wavey, Marco Gagnon & Brandon Jones, Marcel Gassion & Rhys Jagger, Phillipe Gaudin & Gaelan Binoche, Ryan Gilbert & Michael Correntte, Steve Grand & Nicholas Alan, Kim Jho Gwangsoo & Dave Kim, Luke Hamill & Sascha Chaykin, Luke Hamill & Todd Rosset, Tommy Hansen & Sebastian Bonnet, Tommy Hansen & Brandon Manilow, Jack Harrer & Marc Ruffalo, Colton Haynes & Jerreth Ludwig, Will Helm & Dario Beck, Pablo Hernandez & Murray Swanby, Julien Hussey & Kristof Esterhazy, Julien Hussey & Kevin Warhol (bewegend beeld), Julien Hussey & Alex Waters, Colin Hewitt & Jacques Briere, Rhys Jagger & Gaelan Binoche, Brady Jensen & Colin Hewitt, Brandon Jones & Samuel Stone, Jon Kael & Antony Lorca, Andrei Karenin & Peter Annaud, Jim Kerouac & Misha Akunin, Jason Keys & Jaden Storm, Hoyt Kogan & Kris Evans, Dolph Lambert & Andre Boleyn, Dolph Lambert & Kris Evans, Dolph Lambert & Brady Jensen, Dolph Lambert & Brandon Manilow, Jason Keys & Jaden Storm, Rick Lautner & Chase Austin, Daniel & Jean Lautrec, Diego Lauzen & Wagner Vittoria, Mick Lovell & Kris Evans, Mick Lovell & Dolph Lambert, Brandon Manilow & Alex Orioli, Daniel Marvin & Perdo Andreas, Colby Melvin & Brandon Brown, Rafael Moretti & Garret Dornan, Jason Morgan & Mark Ricketson, Gino Mosca & Jean-Luc Bisset, Florian Nemec & Yuri Alpatow, Paddy O'Brian & Leo Domenico, Paddy O'Brian & Dato Foland, Alex Orioli & Jean-Daniel Chagall, Matthew Ossenfort & Jeffrey Denke, Evan Parker & Kody Knight, Evan Parker & Damien Wolfe, (het op 1 april 2001 in de hele wereld eerste getrouwde mannenpaar, de Nederlanders) Dolf Pasker & Gert Kasteel, Marcio & Marcos Patriota, Massimo Piano & Klein Kerr, Levi Poulter & Ryan Barry, Levi Poulter & Paul Francis, Victor Racek & Ettore Tosi, Adam Ramzi & Sean Zevran, Charlie Rawlin & Matthew Smith, Ethan Reynolds & Benjamin Bradley, Reese Rideout & Benjamin Bradley, Lukas Ridgeston & Kris Evans, Todd Rosset & Mick Lovell, François Sagat & Jonathan Best,  (de eerste openlijk zoenende Amerikaanse sporter:) Michael Sam & Vito Cammisano, Diego Sans & Jack Radley (bewegend beeld), Diego Sans & Scotty Zee, Jesse Santana & Valentin Petrov, Dominic Santos & Angel Santiago (bewegend beeld), Angel Santiago & Zane Porter, (de eerste openlijk zoenende marineman in de VS:) Thomas Sawicki & Shawn Brier, Danny Schwarz & Greg Robinson, Quentin Scobel & Randy Snyder, Hectoer de Silva & Dario Beck, Travis Stevens & Elijah West (bewegend beeld), Leo Streetwood & Micah Brandt, Ashton Summers & Justin Matthews, Murray Swanby & Pablo Hernandez, Leo Sweetwood & Micah Brandt, Alexy Tyler & Felix Brazeau, Tyson Tyler & Landon Conrad, Torsten Ullman & Nils Tatum, Ariel Vanean & Rhys Jagger, Matthias Vannelli & Bruno Boni, Marc Vidal & Josh Elliot, Wagner Vittorio & Darius Ferdynand, Paul Wagner & Adam Champ, Kevin Warhol & Andre Boleyn (bewegend beeld), (de op een na oudste mannenzoen in deze groep:) Andy Warhol & John Lennon, Kevin Warhol & Andy McAllister, Kevin Warhol & Jacob Salinger, Adam Withmore & Ryan Rose en Sean Xavier & Bogdan Gromov. Mij onbekend is dit zoenend mannenpaar, gefotografeerd door Bruce Weber voor de kledingzaak (!) Abercrombie and Fitch. Wereldwijde aandacht kreeg deze zoen uit de reclame van Nordstrom. Wie weet wie dit zijn en wie in dit filmpje, in dit filmpje en in dit filmpje te zien zijn?

Meer mannen zoenen mannen
September 1967 zag ik voor het eerst in een besloten bijeenkomst van COC-Utrecht elkaar zoenende mannen. Ik was geschokt en verbaasd. Geschokt omdat ik dat in de eerste 20 jaar van mijn leven nog nooit gezien had. Verbaasd was ik ook en wel om dezelfde reden. Want waarom was dit voor mij verborgen gehouden terwijl ik in diezelfde tijd ontelbare beelden van geweld tussen mannen aan mij voorbij had zien trekken? In wat voor wereld leven we waarin mannengeweld wordt verheerlijkt en mannenliefde wordt verworpen?

Nog steeds is er een grote kloof tussen enerzijds algemeen zichtbaar mannengeweld en anderzijds de stiekem weggestopte nogal bekrompen en eentonige homoporno. Het voor hetero's gangbare tussengebied van openlijke intimiteit tussen mannen en vrouwen is voor de meeste homo's wereldwijd nog een verboden gebied. Ik hoop met mijn korte overzicht van mannen die mannen zoenen een bijdrage te hebben geleverd aan de versterking van de huidige trend dat mannenzoenen zichtbaarder aan het worden zijn. En, om met een grapje te eindigen, Nederland heeft er na het voor mannenparen opengestelde huwelijk een nieuw exportproduct bij: de Delftsblauwe kussende jongens die mannenzoenen hopelijk aandoenlijker maken voor een breder publiek. Ze worden veel door toeristen gekocht!


Mijn memoires "Humanisme als zelfbeschikking, levensherinneringen van een homohumanist" zijn november 2016 uitgegeven bij de Papieren Tijger Breda.