Een
van de leuke dingen met blogs is dat je kunt zien hoe vaak
blogberichten gelezen zijn. Zo viel het mij op dat een
blogbericht uit de serie met humanistische levensherinneringen opvallend weinig
gelezen is. Daarom krijgt het nu een herkansing met enkele aanvullingen. Mijn ervaringen met
de Berlijnse muur, de val ervan en de Oost-Duitse geheime dienst Stasi zijn de moeite waard. Oordeel zelf!
De DDR- grenswachten hielden elkaar onder schot
Tijdens de Koude Oorlog had ik de indruk gekregen dat de voortdurende mediamanipulatie
de Oost-Europese bevolking tot overtuigde communisten had gemaakt.
Zoals vandaag de dag velen denken dat de Russen massaal achter Poetin
staan. Tijdens mijn eerste bezoek aan de toenmalige DDR
eind jaren zestig werd dat vooroordeel aanvankelijk bevestigd omdat
geen Oost-Duitser zich kritisch over de 'communistische heilstaat'
durfde uit te laten. Totdat mijn trein het laatste station voor het
IJzeren Gordijn verliet en het mij opviel dat de grenswachten elkaar onder schot hielden om te voorkomen dat collega's de 'trein naar de vrijheid'
zouden nemen. Toen wist ik dat het schijnbare machtsblok een reus op
lemen voeten was omdat men zelfs de eigen ordediensten niet kon
vertrouwen.
Humanisten als handlangers van de Sovjet Unie
De Amerikaanse geheime dienst CIA zag
in de Koude Oorlog de humanisten in de VS als handlangers van de Sovjet
Unie. Dat was nogal lachwekkend want in tegenstelling tot
de wel toegelaten kerken werden humanistische organisaties in de
communistische landen stelselmatig verboden. Met uitzondering van de DDR
toen eind jaren tachtig daar een Freidenkerverband werd
opgericht met onmiddellijk tienduizenden leden. Dat was nogal verdacht
want zoiets was in de humanistische geschiedenis nog nooit voorgekomen.
(Zie: 'Humanistische emancipatiebewegingen' in: Bert Gasenbeek (red.) 'Rob Tielman, een begeesterd humanist' blz. 163-175) Toen dit Deutsche Freidenkerverband lid van de IHEU wilde worden, ging ik in Oost-Berlijn op werkbezoek waarbij de Stasi-mentaliteit
zo overduidelijk was dat het lidmaatschap geweigerd werd. Zo zakten zij voor het examen 'Homoseksualiteit als toetssteen' (idem blz.
300-308) omdat zij op mijn vraag wat zij vonden van homoseksualiteit
bleven vragen wat zij daarvan moesten vinden in plaats van daar zelf een
antwoord op te geven. Een paar
maanden later bleek het inderdaad om een Stasi-mantelorganisatie te
gaan. Tot zover de vooroordelen van de CIA.
Hoe ik de val van de Muur tegemoet reed
Als adviseur van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) nam ik in de eerste week van november 1989 in Congo-Brazzaville
deel aan een WHO conferentie over de
verspreiding van hiv/aids in Afrika ten zuiden van de Sahara. (Zie: Levensgevaarlijke preutsheid). Na afloop
vloog ik terug naar Parijs waar mijn auto stond. Mijn volgende afspraak
was dat ik aan de universiteit van Göttingen een gastcollege zou geven
over Homostudies.
Toen ik West-Duitsland
binnenreed, hoorde ik via de autoradio dat de Oost-Duitse grenzen
plotseling open waren gegaan. Al spoedig reed mij een vloedgolf van oude
Trabantjes uit Oost-Duitsland tegemoet. In Göttingen aangekomen, wilde
ik naar de dichtbij gelegen grensovergang rijden maar dat werd mij
afgeraden want het was al middernacht geweest en het was er een
verkeerschaos. Nadat ik de volgende dag mijn gastcollege had gegeven,
reed ik door naar West-Berlijn. De stad was overspoeld door Trabantjes
die vaak als wrak werden achtergelaten. De West-Berlijners waren minder
opgetogen dan de Oost-Berlijners want de eerstgenoemden hadden het
gevoel dat hun oase van rust en welvaart bedreigd werd.
Een reis door mijn grijsgetinte vroege jeugdjaren
Zodra
het mogelijk was, maakte ik een rondreis van een week door de DDR in
zijn nadagen. Het was een reis door mijn grijsgetinte vroege jeugdjaren:
het grauwe Nederland van eind jaren veertig en begin jaren vijftig.
Overal was armoede, nergens was kleur, afgezien van de vaalrode
spandoeken die de heilstaat verheerlijkten. Opvallend waren de
foeilelijke fabrieken die overal als pronkstukken langs de wegen stonden
en niet, zoals in Nederland, ergens bij elkaar tussen bomen weggestopt.
Heel veel oude binnensteden waren in verval. Dat gold ook voor het Holländisches Viertel in Potsdam bij Berlijn
dat op instorten stond maar dankzij Nederlandse steun later gerestaureerd is.
Ik vond veel Nederlandse en Vlaamse (de Fläming) invloeden in Oost-Duitsland waarvan
de plaatselijke bevolking nauwelijks iets wist.
Humanistischer Verband Deutschlands
Als (co)president van de International Humanist and Ethical Union van 1986 tot 1998 heb ik een bijdrage kunnen leveren aan de oprichting en ontwikkeling van het Humanistischer Verband Deutschlands.
Na de val van de Berlijnse Muur dreigde een leegte te ontstaan voor de
overwegend ongodsdienstige bevolking. De kerken stonden al klaar om die
leegte op te vullen maar een groot deel van de vanouds onkerkelijke
Oost-Duitse bevolking moest daar niets van hebben. Daarom vond een
aantal jonge humanisten in West-Berlijn het uiterst belangrijk een
humanistisch alternatief te bieden. Ik ben blij hen daarbij te hebben
kunnen helpen naar het model van het Nederlandse, het Vlaamse en het
Noorse Humanistisch Verbond. Dat bleek niet alleen aan te slaan in Oost-
maar ook in West-Duitsland waardoor het een van de belangrijkste
humanistische organisaties in de wereld is geworden.
Naschrift:
Mijn memoires "Humanisme als zelfbeschikking, levensherinneringen van een homohumanist" zijn november 2016 uitgegeven bij de Papieren Tijger Breda.
Naschrift: in mijn blog plaats ik onder andere conceptteksten voor mijn
memoires die eind 2016 als boek zullen verschijnen. Mijn eigen
blogteksten zal ik niet steeds als citaat aanhalen. Dat doe ik wel met
het aanhalen van eigen teksten die elders zijn verschenen, met
bronvermelding.
