195. Wat kunnen we van de Duitse verkiezingen leren?

Na de Brexit en Trump werden we door de meeste media overstroomd met berichten dat Oostenrijk, Nederland, Frankrijk en Duitsland de volgende slachtoffers zouden worden van een populismegolf. Wat Oostenrijk, Nederland en Frankrijk betreft, is die voorspelling niet uitgekomen. Wat zijn de vooruitzichten voor Duitsland? En waarom is er het huwelijk voor paren van gelijk geslacht nog niet opengesteld? Heeft dat iets met populisme te maken?

Saarland, Sleeswijk-Holstein & Noordrijn-Westfalen
Op 26 maart 2017 werden verkiezingen gehouden in Saarland. De christen-democratische CDU kreeg 41% van de stemmen, de sociaal-democratische SPD 30%, de socialistische Linke 13% en de rechts-populistische AfD slechts 6%. Op 7 mei 2017 was Sleeswijk-Holstein aan de beurt. De CDU kreeg er 32%, de SPD 26%, de Groenen 12%, de liberale FDP 11% en de AfD haalde net de kiesdrempel van 5%. Op 14 mei 2017 haalde in de (met 18 miljoen inwoners) volkrijkste deelstaat Noordrijn-Westfalen de CDU 33%, de SPD 31%, de FDP 13%, de AfD 7% en de Groenen 6%. Wie deze percentages per deelstaat optelt, komt niet uit op 100%. Dat komt door de kiesdrempel van 5% waardoor partijen die kleiner zijn geen zetels halen. Met uitzondering van Sleeswijk-Holstein waar de Fries- en Deenstalige minderheden wel zetels halen, ook als ze onder de 5% blijven steken.

Op het moment dat ik dit schrijf, is de definitieve zetelverdeling nog niet bekend. Maar het beeld is duidelijk: het gevaar van een populismegolf is tot nog toe bij Duitse verkiezingen afgewend. De kans dat die golf alsnog zal toeslaan tijdens de Bondsdagverkiezingen op 24 september 2017 is zeer klein geworden. Heeft dit te maken met mediasensatiezucht of is er nog iets anders aan de hand?

Extreem rechts populisme in Duitsland
Er zijn ten minste twee verklaringen voor de te hoge inschatting van het extreem rechts populisme in Duitsland. In de eerste plaats is extreem rechts na de Tweede Wereldoorlog altijd ongelooflijk verdeeld geweest. En ook nu worden in de rechtspopulistische partij Alternative für Deutschland veel meer tijd en energie gestoken in het bestrijden van elkaar dan in het strijden voor een overigens niet zo eenduidig gemeenschappelijk doel. Iedereen weet dat extreem rechts antisemitisch is. Niet iedereen weet dat dat extreem rechts in Duitsland zeer homovijandig is.

In de tweede plaats voelen veel Duitsers meer voor zekerheid dan voor onzekerheid: "keine Experimente bitte!" Duitsland heeft een al eeuwenoude traditie van mislukte pogingen tot revoluties. Pogingen tot revolutionaire verandering trekken daardoor meer de aandacht van de (veel meer dan in Nederland) sensatiegerichte pers. Dit leidt tot sterke uitvergroting in sommige media waardoor een overdreven vertekening van de werkelijkheid ontstaat  Die is vergelijkbaar met de eerdere verwachtingen over een populistische golf die tot nu toe na de Brexit in de rest van West-Europa is uitgebleven.

Widernatürliche Unzucht
De strafbaarstelling van gelijkgeslachtelijke handelingen verdween in Nederland in 1811. De beruchte Duitse homovijandige paragraaf 175 verdween pas in 1994. De Nederlandse homo/lesbische beweging is de oudste nog bestaande ter wereld. De Duitse begon eerder dan de Nederlandse maar overleefde de nazi-homovervolging niet en was na de Tweede Wereldoorlog veel zwakker dan de Nederlandse. Het aantal dodelijke slachtoffers van de strijd tegen de "widernatürliche Unzucht" (van 1933 tot 1945) in Duitsland loopt in de vele tienduizenden, die in Nederland (van 1940 tot 1945) in de enkele honderden. De nazi's hielden in Duitsland een populistische heksenjacht tegen homo's. Dat was in Nederland op veel kleinere schaal het geval.

Mede door de "Kirchensteuer" (kerkbelasting) is de macht van de Duitse kerken groter dan in veel andere landen die wel tot huwelijksgelijkberechtiging zijn overgegaan. De CDU is niet weg te denken uit de landelijke politiek. En de CDU werkt nauw samen met de zeer conservatief-katholieke CSU in Beieren. Dit rechtse machtsblok is te sterk gebleken voor de versnipperde en zeer zwakke homo/lesbische beweging. Uit eigen ervaring sinds de jaren zeventig weet ik dat ook daar meer tijd en energie wordt gestoken in het elkaar bestrijden dan het behartigen van gemeenschappelijke homo/lesbische belangen. Wat het polderen betreft, zouden de Duitse gevoelsgenoten nog veel van de Nederlandse kunnen leren.


Naschrift. Mijn meest gelezen blogbericht over Duitsland is nummer 156: Hoe de Stasi zakte voor 'Homoseksuaiteit als toetssteen', gevolgd door nummer 117: IHEU & Duitsland en nummer 68: De val van de Berlijnse Muur.

Naschrift. Op 28 juni 2017 werd bekend dat de Duitse Bondsdag vermoedelijk nog dezelfde week tot opensteling van het huwelijk voor paren van gelijk geslacht zal stemmen. Op 30 juni 2017 was het zo ver: de Duitse Bondsdag stemde met 393 stemmen vóór, 226 stemmen tegen en met 4 onthoudingen voor openstelling van het huwelijk voor paren van gelijk geslacht.