179. Moreel leiderschap: wat is dat?

In aanloop naar de verkiezingen op 15 maart 2017 voor de Tweede Kamer in Nederland hebben velen het over een gewenst 'moreel leiderschap'. Wat wordt daar onder verstaan? In Iran, Turkije en Rusland vinden velen dat in hun land sprake is van 'moreel leiderschap'. Zelfs in het seculiere Nederland met een scheiding van kerk en staat menen sommigen dat godsdienst een voorwaarde is voor 'moreel leiderschap'. Is deze onduidelijkheid opgelost door te spreken over 'democratisch moreel leiderschap'?

Democratie
Het begrip democratie wordt vaak opgevat als 'de meerderheid beslist' en 'de kiezer heeft altijd gelijk'. In mijn blogbericht over misverstanden over democratie heb ik uitgelegd dat dit niet klopt. Democratie is geen dictatuur van een meerderheid zoals leiders in Turkije en Rusland denken. In Nederland zijn er zelfs mensen die ten onrechte denken dat een kleine minderheid van 20% van de stemgerechtigden een democratische meerderheid zou zijn. Zie mijn blogbericht over het raadgevend referendum met betrekking tot het associatieverdrag met Oekraïne: Referendum? Schijnvertoning! Helaas werken de meeste media mee aan het onjuiste beeld dat 'de Nederlandse bevolking' tegen het verdrag gestemd zou hebben.

Wereldwijd wekken de meeste media de indruk dat de nieuwe president van de Verenigde Staten door een meerderheid gekozen zou zijn. Ik zet de feiten even op een rijtje. Er waren in 2016 zo'n 231 miljoen stemgerechtigde Amerikanen. Er stemden slechts 132 miljoen kiezers. Dat is een opkomst van 57%. Daarvan stemde een meerderheid van 65.844.954 op Clinton en een minderheid van 62.979.879 op Trump. Laatstgenoemde beweert dat er sprake zou zijn van minstens drie miljoen illegale stemmers maar daarvan ontbreekt ieder bewijs. Het feit dat slechts zo'n 30% van de Amerikaanse stemgerechtigden op Trump heeft gestemd, ben ik tot nu toe niet in de Nederlandse media tegengekomen. Dat brengt mij op de vraag of moreel leiderschap ook van media gevraagd mag worden.

Falende media
Een democratie kan alleen maar functioneren als de media zich bezig houden met het verspreiden van feiten. Helaas lijden veel media aan het misverstand dat het verspreiden van meningen al voldoende is. Deze maand verbleef ik twee weken op Gran Canaria waar alleen de Telegraaf als Nederlandse krant beschikbaar was. De ingezonden brievenrubriek van de Telegraaf is een helder voorbeeld van feitenvrije stemmingmakerij. De grootst mogelijke onwaarheden worden gepubliceerd zonder enige waarheidstoetsting. Waarom heft die krant zich niet op en laat men het verspreiden van feitenvrije stemmingmakerij over aan de (a)sociale media? De grootste meerwaarde van een journalistiek medium ligt in het feit dat men het waarheidsgehalte toetst van hetgeen men publiceert. Media die meningen belangrijker vinden dan feiten werken mee aan feitenvrije beeldvorming.

Een ander voorbeeld van onjuiste beeldvorming is het zogenaamde 'premiersdebat' dat RTL voornemens is om in februari te houden. Bij de komende verkiezingen wordt helemaal geen premier gekozen maar een volksvertegenwoordiging. De lijsttrekker van de partij die de meeste stemmen krijgt, wordt geen premier als daar geen meerderheid in de Tweede Kamer voor te vinden is. Sterker nog: de nieuwe premier hoeft zelfs geen lijsttrekker te zijn. RTL doet dus aan volksverlakkerij met dit 'premiersdebat'!

Mensenrechten en waarheidsvinding
Er mag in Nederland pas sprake zijn van moreel leiderschap als zowel politiek als media zich baseren op mensenrechten en waarheidsvinding. De VVD heeft als verkiezingsleuze gekozen voor de uitroep: "Doe normaal!" In mijn memoires, Humanisme als zelfbeschikking, leg ik uit dat het begrip 'normaal' heel gevaarlijk is omdat het de betekenissen 'gangbaar' en 'gewenst' verwart waardoor minderheden als 'abnormaal' bedreigd kunnen worden. Juist van liberalen mag men verwachten dat zij het recht om zelf zin en vorm te geven aan het eigen leven als uitgangspunt neemt zolang men het zelfbeschikkingsrecht van anderen respecteert. Democratie is de maatschappelijke vormgeving van dit beginsel. Helaas zijn de meeste media zich niet daarvan bewust. Daarom plaats ik dit blogbericht in de blogserie over mediakritiek.

Het best bekeken in deze serie is nummer 80 over de World Press Photo 2014. Dat wordt in populariteit gevolgd door de blognummers 74 over Valse nichten, nummer 34 over Vijf misverstanden over democratie, nummer 139 over Referendum? Schijnvertoning! (de grootste stijger in deze groep), blog nummer 63 over Mediamissers, nummer 4 over Levensgevaarlijke preutsheid, nummer 44 over Mediamanipulatie, nummer 140 over Brexit? Schotland Exit!, nummer 62 over Geschiedvervalsing en nummer 56 over de Mediawet van schijnbare achteruitgang. Het laatste bericht is nummer 144 over de vraag: Is homo-nieuws geen nieuws? Het antwoord luidt: de meeste Nederlandse media laten veel steken vallen!


Naschrift: op 12 februari 2017 meldt RTL dat men afziet van het 'premiersdebat'. Op 14 februari 2017 wordt bekend dat in plaats daarvan op 26 februari 2017 een RTL-debat zal plaats vinden tussen CDA, D66, GroenLinks, PvdA en SP. 

Naschrift. Dit blogbericht past in mijn blogserie over de Nederlandse verkiezingen en de gevolgen ervan. Daarin verschenen eerder de blogberichten 179, Moreel leiderschap: wat is dat?, nummer 180, Referendum? Schijnvertoning! (2), nummer 181, De anti-elite-paradox, nummer 182, 'De kloof' bestaat niet in Nederland, nummer 183, "Wij worden niet gehoord!": klopt dat wel? en nummer 184, CDA-aanval op zelfbeschikking. Het laatstgenoemde blogbericht is hiervan het meest gelezen. Zie voor mijn reactie op de uitslag van de verkiezingen blogbericht 186, Populismegolf gestopt in Nederland.