151. Feiten zijn niet "ook maar een mening"!

In mijn blogberichten over het Nederlandse Oekraïne-referendum, de Brexit en de Nexit (Nederland uit de EU) schreef ik dat dit soort referenda een bedreiging van de democratie vormen. Zij wekken de indruk dat democratie de dictatuur van de meerderheid is. Terwijl de democratische rechtsorde gebaseerd is op het beginsel dat mensen zelf zin en vorm mogen geven aan hun eigen leven zolang zij het zelfbeschikkingsrecht van anderen niet aantasten. Hoe komt het dat veel mensen zich zo laten manipuleren dat zij tegen hun eigen belangen in stemmen? Welke rol spelen sommige media daarbij? En wat kunnen wij leren van de ervaringen van homo/lesbische emancipatiebewegingen wereldwijd?

Homoseksualiteit als toetssteen
Eeuwenlang werden homo/lesbische minderheden wereldwijd vervolgd. Zij waren net als heksen en Joden de zwarte schapen van hun tijd. Alles wat er fout ging, was hun schuld. Daar kwam in Nederland pas verandering in dankzij de Verlichting toen na de Franse en de Bataafse Revolutie in 1811 de strafbaarstelling van homoseksualiteit werd opgeheven. De 'zondebokken' gingen zich vanaf 1911 organiseren en wisten dankzij de invoering van de mensenrechten na de Tweede Wereldoorlog geleidelijk aan samen met bondgenoten en sleutelfiguren in tientallen landen gelijkberechtiging tot stand te brengen.

De godsdienstige benadering van homoseksualiteit werd steeds meer vervangen door een wetenschappelijke. Daaruit bleek dat niet homoseksualiteit het probleem was maar de maatschappelijke veroordeling ervan. Eeuwenlang heersende vooroordelen werden zo doorbroken. De homo/lesbische emancipatie ging gelijk op met de vrouwenemancipatie. Zelf heb ik in de jaren zestig tot en met negentig gemerkt hoe moeizaam de strijd tegen die eeuwenoude vooroordelen was. Een dieptepunt was de anti-homo-hetze die in 1996 ontstond naar aanleiding van de Dutroux-affaire. Een Belgische heteroman verkrachte en vermoorde meisjes en vervolgens werd de enige op seksuele zelfbeschikking gerichte homo/lesbische boekhandel in Nederland met sluiting bedreigd door een hetze van een aantal Nederlandse media. Omdat het een "pedo-netwerk" zou zijn. Was er toen een referendum geweest dan was de kans groot geweest dat weer door stemmingmakerij en volksverlakkerij het zoveelste homo/lesbische zwarte schaap naar de slachtbank was geleid. Gelukkig bewezen de feiten het tegendeel.

Referendumhetze
Aan die mediahetze moest ik denken toen ik de Britse media volgde in de aanloop naar de Brexit. Er werd naar hartenlust gelogen en bedrogen met een beroep op de vrijheid van meningsuiting. Er was nauwelijks sprake van een feitelijke toetsing van wat er allemaal beweerd werd. Dieptepunten waren het gelijk stellen van de EU met Hitler en de affiche die de indruk wekte dat Brexit een einde zou maken aan de vluchtelingenstroom uit het Midden-Oosten. De vrijheid van meningsuiting werd op grote schaal misbruikt door aan te zetten tot discriminatie, haat en geweld. Dat leidde tot een campagne vol desinformatie die wij maar al te goed kennen uit Rusland en Turkije.

Steven de Winter wijst er terecht op dat media de verantwoordelijkheid hebben om feitelijke onjuistheden en ongefundeerde verdachtmakingen te signaleren. Wordt dat nagelaten dan kunnen mediahetzes er toe leiden dat ongeremde vreemdelingenhaat gelegitimeerd lijkt ("we decided to kick you out!") en dat mensenrechten niet meer bestaan als een gemanipuleerde meerderheid dat vindt ("we want our country back!").

Feiten zijn niet "ook maar een mening"!
Veel serieuze media streven naar objectiviteit door tegengestelde meningen te publiceren. Maar zij vergeten dan dat feiten niet "ook maar een mening" zijn. Professionele media moeten beseffen dat de vrijheid van meningsuiting ook verantwoordelijkheid inhoudt. En dan heb ik het niet alleen over het tegengaan van aanzetten tot discriminatie, haat en geweld. Feitelijke onjuistheden moeten worden gecorrigeerd. Onjuiste verdachtmakingen moeten worden ontmaskerd. Serieuze media horen niet een willoos doorgeefluik te zijn van hetzes en volksverlakkerij. Zo maken de meeste media nog de fout om te schrijven dat de meerderheid in Nederland tegen het associatieverdrag met Oekraïne zou zijn en dat de meeste Turken in Nederland voor Erdogan zouden zijn, terwijl ik aantoon dat het in beide gevallen om een minderheid gaat.

HET volk bestaat niet!
Vaak heerst het misverstand dat democratie betekent dat alle politici en media willoze werktuigen van "HET volk" zouden moeten zijn terwijl ik heb aangetoond dat dit helemaal niet bestaat. Meestal gaat het om een kleine groep van de grootste schreeuwers. Bij de ontmaskering van die groep volksverlakkers heeft sociaal-wetenschappelijk onderzoek een belangrijke rol te vervullen. Ook daar gaat veel fout. Zo beweerden Brexit-aanhangers ten onrechte dat een meerderheid in Nederland voor een Nexit zou zijn. In mijn volgende blogbericht ontmasker ik deze zoveelste leugen uit die hoek!




Naschrift. Dit blogbericht past in de serie Mediakritiek. Het best bekeken in deze serie is nummer 80 over de World Press Photo 2014. Dat wordt in populariteit gevolgd door de blognummers 34 over Vijf misverstanden over democratie, 74 over Valse nichten, 63 over Mediamissers, 4 over Levensgevaarlijke preutsheid, 44 over Mediamanipulatie, nummer 56 over de Mediawet van schijnbare achteruitgang, 62 over Geschiedvervalsing, nummer 52 over Het monster Trotteldrom en de nieuwkomer nummer 139 over Referendum? Schijnvertoning! (de snelste stijger in deze groep).


Mijn memoires "Humanisme als zelfbeschikking, levensherinneringen van een homohumanist" zijn november 2016 uitgegeven bij de Papieren Tijger Breda.