116. IHEU en de spionage door CIA & KGB

Als beginnend voorzitter (1986-1998) van de International Humanist and Ethical Union  (IHEU)  werd ik herhaaldelijk gewaarschuwd dat de CIA en de KGB onze organisatie bespioneerden. Mijn antwoord was steevast: "fijn, want dat betekent dat we serieus genomen worden en we kennelijk een evenwichtig beleid voeren!" Wat heeft dit te maken met homoseksualiteit als toetssteen? Een vreemde vraag misschien maar dat ga ik hieronder uitleggen.

CIA
Wat de CIA betreft, was hun belangstelling voor de IHEU te verklaren omdat humanisten in de VS als handlangers van de Sovjet Unie werden beschouwd. Dat was nogal lachwekkend want in tegenstelling tot de wel toegelaten kerken werden humanistische organisaties in de communistische landen stelselmatig verboden. Met uitzondering van de DDR toen eind jaren tachtig daar een Freidenkerverband werd opgericht met onmiddellijk tienduizenden leden. Dat was nogal verdacht want zoiets was in de humanistische geschiedenis nog nooit voorgekomen. Zie: 'Rob Tielman, Humanistische emancipatiebewegingen' in: 'Paul Cliteur (red), Geschiedenis van het humanisme' (Amsterdam 1991 blz. 289-302). Toen dit Deutsche Freidenkerverband lid van de IHEU wilde worden, ging ik in Oost-Berlijn op werkbezoek.  De Stasi-mentaliteit van de Oost-Duitse geheime dienst was overduidelijk. Ik bracht ze in grote verwarring door te vragen hoe zij over homoseksualiteit dachten. Ze vroegen mij wat ze er volgens de IHEU van moesten vinden. Ik antwoordde dat het heel humanistisch was om daar zelf een opvatting over te hebben. Daar kwamen ze niet uit! Het lidmaatschap werd door de IHEU geweigerd en een paar maanden later bleek het inderdaad om een Stasi-mantelorganisatie te gaan. Tot zover de vooroordelen van de CIA.

KGB
De KGB heb ik in 1987 om de tuin geleid toen ik namens de IHEU aan Andrej Sacharov persoonlijk wilde mededelen dat wij aan hem de International Humanist Award wilden uitreiken. Met behulp van de adviezen van ervaringsdeskundige Bart Tromp ging ik vermomd als toerist naar Moskou. De groep Nederlandse toeristen werd zoals gebruikelijk ondergebracht in een hotel waar tientallen Nederlandstalige KGB-spionnen de toeristen afluisterden. Iedereen moest de paspoorten bij het hotel inleveren om te voorkomen dat men buiten de groep om de stad in zou trekken. Dat paspoort had ik echter wel nodig om binnen te komen bij de Nederlandse ambassade om het doel van mijn reis uit te leggen en er voor te zorgen dat zij mij zouden steunen als ik in problemen zou komen.

Ik voerde daarom in mijn hotelkamer een toneelstukje op dat het hotel mijn paspoort had gestolen en dat ik naar de ambassade zou gaan om deze diefstal van staatseigendom aan te geven. En ja hoor: de volgende ochtend werd het paspoort vriendelijk aan mij gegeven. Alles verliep volgens plan. Ik stelde de ambassade zodanig op de hoogte dat eventuele afluisteraars niets ervan konden begrijpen. Aan plattegronden van Moskou was aldaar niet te komen maar ik had thuis mijn huiswerk gedaan en de metroroute en het adres van Sacharov uit mijn hoofd geleerd. Bovendien wist ik van Bart Tromp dat de KGB-bewaking op een bepaalde dag per week slecht was omdat in de lift wel maar in het trappenhuis geen KGB-agent aanwezig was.

Zo kwam ik hijgend aan bij de voordeur waar zijn vrouw Jelena Bonner mij verbaasd open deed. Zij wist gelukkig van het bestaan van de IHEU en liet mij binnen alwaar ik Andrej Sacharov ontmoette. Hij maakte het aldaar bekende gebaar dat wij afgeluisterd werden en ik begon daarom met een lofzang op de geweldige grondwet van de Sovjet Unie en op het beleid van partijleider Gorbatsjov. Hij was erg blij met de prijs die hij gelukkig nog voor zijn dood in ontvangst kon nemen in New York.

Naschrift:
Mijn memoires "Humanisme als zelfbeschikking, levensherinneringen van een homohumanist" zijn november 2016 uitgegeven bij de Papieren Tijger Breda.

Naschrift: in mijn blog plaats ik onder andere conceptteksten voor mijn memoires die eind 2016 als boek zullen verschijnen. Mijn eigen blogteksten zal ik niet steeds als citaat aanhalen. Dat doe ik wel met het aanhalen van eigen teksten die elders zijn verschenen, met bronvermelding.