12. Handicapé par la francophonie

Ben ik op zoek naar verfranste Vlamingen, stuit ik op vernederlandste Fransen. In de loop der eeuwen zijn veel protestante Fransen naar onder andere Nederland gevlucht om aan vervolgingen te ontkomen. Berucht is de Bartholomeusnacht van 23 op 24 augustus 1572 toen duizenden Franse protestanten vermoord werden. In 1598 werd dankzij het Edict van Nantes deze vervolging wat minder. Maar toen dit Edict in 1685 door Lodewijk XIV werd ingetrokken, vluchtten honderdduizenden protestanten naar onder andere Nederland, Duitsland, Zuid-Afrika en de Verenigde Staten waar zij heel goed integreerden maar nog herkenbaar zijn door hun achternamen en vaak informele netwerken onderhouden. Zij worden Hugenoten genoemd en hebben veel sporen achtergelaten: in Nederland zijn dat bijvoorbeeld de Waalse kerken.

Wat zegt dit over het hedendaagse Frankrijk? De Franse katholieke kerk heeft eeuwenlang moeite gehad met het omgaan met andersdenkenden. Dat geldt trouwens voor alle landen waar katholieken in de meerderheid zijn. In 1988 nam ik als voorzitter van de International Humanist and  Ethical Union in Amsterdam deel aan een dialoog tussen humanisten en het Vaticaan. De Roomse delegatie stond onder leiding van de Franse kardinaal Poupard en de Belgische kardinaal Daneels en bestond geheel uit mannen. De humanistische delegatie bestond in meerderheid uit vrouwen en homo's. Dat vonden de Roomse geestelijken wat ongemakkelijk maar dit werd geslikt want zij wilden er achter komen wat de dialogen tussen de IHEU en de ideologen van de Sovjet-Russische Communistische Partij hadden opgeleverd. Daar kom ik een andere keer op terug maar voor mij was het opvallend dat het Vaticaan uiterst opportunistisch voor godsdienstvrijheid en scheiding van kerk en staat was als de katholieken in een land in de minderheid waren maar er weinig van moesten hebben als zij in de meerderheid waren.

Dit denken over democratie als de staatsdictatuur van de meerderheid zit in Frankrijk ingebakken. Fransen zijn meestal verbaasd als ik hen vertel dat Nederland sinds Napoleon nooit een partij heeft gekend die een meerderheid had in de volksvertegenwoordiging. Omgaan met minderheden hoort niet tot de sterkste kant van de Franse cultuur en dat geldt zeker voor het omgaan met minderheidstalen. In Noord-Franse scholen was het eeuwenlang verboden om Vlaams te spreken en het Nederlands is in strijd met de Europese verdragen nog steeds niet als minderheidstaal erkend in Frankrijk zoals dat bijvoorbeeld wel met het Fries in Nederland het geval is.

Die afgedwongen Franstaligheid gaat samen met een weerzin tegen veeltaligheid. Ik heb menige internationale vergadering in Frankrijk voorgezeten waar niet in tolken was voorzien en ik voor de Franse deelnemers heen en weer moest tolken omdat zij geen enkele andere taal spraken of verstonden. De grootste ergernis van veel Franse sprekers was vaak dat ik hun wijdlopige betogen kort en helder samenvatte in het Engels en zij een volledige vertaling eisten van hun briljant geachte gedachten. Ik antwoordde daar steevast op dat ik het ook niet kon helpen dat het Engels nu eenmaal een veel compactere taal was dan het Frans, hetgeen zij door hun eigen onkunde van het Engels niet konden weerleggen. Het toppunt was een Europese vergadering over aids-onderzoek waar de Franse deelnemers eisten dat de voertaal van Engels Frans zou worden nadat de Engelse deelnemers de bijeenkomst eerder hadden verlaten omdat zij hun vlucht moesten halen. De aanwezige Fransen dachten kennelijk dat alle andere deelnemers uit geheel Europa Frans konden spreken en dat zij dat alleen niet deden omdat er Engelsen aanwezig waren. Het waanbeeld dat Frans nog altijd een wereldtaal zou zijn, was kennelijk nogal hardnekkig.

Een Nederlander van Franse afkomst die nu in Frankrijk woont, schreef mij "dat de culturele belangstelling van de Fransen zich geheel en al beperkt tot hun eigen land, van wat daarbuiten gebeurt of ooit is gebeurd hebben ze geen flauw benul. Hun talenkennis is net zo slecht: ze hebben allemaal Engels op school gehad, maar zelfs de intellectuelen die ik spreek kennen geen woord Engels meer, en niemand spreekt het. Het nasynchroniseren van films helpt natuurlijk ook niet. De enkele uitzonderingen die ik heb ontmoet hadden daar een specifieke reden voor. Europa leeft alleen maar voor Fransen om er de baas te kunnen spelen - dat is zelfs de hele drijfveer geweest voor de EEG. Gelukkig meen ik bij de jeugd een omslag te zien - internet drukt ze met hun neus op het Engels."

Kleine talen zoals het Nederlands, Afrikaans en Fries bestaan in een veeltalige omgeving: dat is een groot voordeel. De vermeende wereldtaal Frans is in Frankrijk door een kortzichtige taalpolitiek tot een taalgevangenis geworden zoals ik beschrijf in mijn Socrateslezing 1990 en dat is een groot nadeel voor de Franstaligen zelf!




Verdachten aangehouden voor mishandeling Nederlandse homo in Parijs 

Tot 2,5 jaar cel voor anti-homogeweld tegen Nederlander

Homovijandig geweld stijgt in Frankrijk met 78 percent in 2013

Mijn memoires "Humanisme als zelfbeschikking, levensherinneringen van een homohumanist" zijn november 2016 uitgegeven bij de Papieren Tijger Breda.